Afyon Tarihi ve Genel Bilgiler
Afyonkarahisar Nerede ?
Afyon Gezilecek Yerler – Tarihi Yerler
Afyon Hakkında Bilgiler
Afyonkarahisar, Türkiye‘nin Ege Bölgesi‘nde İç Batı Anadolu Bölümü’nde yer alan bir ildir. 2010 TUIK verilerine göre ilimizde merkez ilçe ile beraber 18 ilçe, 89 belde ve 388 köy vardır.
Afyon’un Tarihçesi
Bilindiği kadarıyla ilk olarak Hitit egemenliğinde olan Afyonkarahisar toprakları, sonra sırası ile Frigya ve Lidya egemenliğine geçti.[1] Daha sonra M.Ö. 16 yüzyılda Pers egemenliğine giren Afyonkarahisar’ı Büyük İskender fethetti. Onun ölümünden sonra Selevkos ve Bergama Krallıkları’nın egemenliğine giren topraklar, daha sonra Roma İmparatorluğu topraklarına katıldı.Alparslan’ın Malazgirt Savaşı’ndan sonra TürklerinAnadolu’yu fethiyle Sultan I. Mesut’un emri ile Akronium Kalesi’nin eteklerine Karaşar Türkleri yerleşmiş ve daha sonra kaleye Karahisar adı verilmiştir. Karahisar ve yöresi, Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahrettin Ali’nin “Sahip” unvanı nedeniyle “Karahisar-ı Sahip” olarak anılmıştır. Karahisar-ı Sahip “Vezirin Karahisarı” anlamına gelmektedir. Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın fethiyle ilk kez Türk egemenliğine giren topraklar, 1. Haçlı Seferi sırasındaki Hristiyan egemenliğininden sonra Alaaddin Keykubat tarafından yeniden Türk yönetimine alındı. 12. yüzyılda Germiyanoğullları’nın egemenliğinde olan bölge, sonra Osmanlı İmparatorluğu yönetimine girdi.
Afyon’da Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.[2]
Kente hâkim bir konumda bulunan tarihîAfyonkarahisar Kalesi
Gelincik tepesi Sultandağı
Afyon’un Coğrafyası
Merkez nüfusu 180.455’tir(bknz. TUİK).Toplam nüfusu 901.326’dır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 81 ilinden biri olan Afyonkarahisar ili, Anadolu yarımadasının batıya yakın ortasında ve Ege Bölgesi’nin iç kesiminde yer alır. İç Anadolu yaylasının Ege kıyılarına açılan bir eşiği, bir geçidi durumundadır. Çevresinde Eskişehir, Konya, Isparta, Denizli, Uşak ve Kütahya illeri bulunur. Kuzey doğudan güney batıya uzandıkça alçalan ovaları ile hem Orta Anadolu’dan ve hem de Ege Bölgesi’nden sayılır. En kuzeyde Eskişehir sınırından, en güneyde Denizli sınırına kadar kuzey doğudan güney batıya uzunluğu 210 kilometredir. Eni ise Kütahya sınırından Isparta sınırına kadar kuzey batıdan güney doğuya 112 kilometredir. Denizli’ye doğru incelerek eni 20 kilometreye kadar düşer, bir parça halindedir.
İlin diğer komşu illerle sınırlarının toplam uzunluğu 616 kilometredir.
Tüik adrese dayalı nüfus sayımı verilerine göre Afyonkarahisar’ın genç bir şehir olduğu anlaşılmaktadır.Nüfusun % 41 ini 25 yaş altı nüfus oluşturmaktadır.Toplam nüfus 697.000 kişi iken 25 yaş altı nüfus 284.000 kişidir.
Afyonkarahisar, Türkiye’nin Batı anadoluda Tüm yolların birleştiği Kavşak noktasıdır. İlin bazı illere olan karayolu uzaklıkları şöyledir:
| İller | Ankara | İstanbul | İzmir | Antalya | Bursa | Eskişehir | Denizli | Konya | Adana | Gaziantep | Samsun | Kocaeli | Isparta | Erzurum | Uşak | Kütahya | Manisa | Aydın | Muğla |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Uzaklık (Km) | 257 | 461 | 328 | 293 | 274 | 145 | 226 | 223 | 573 | 779 | 676 | 350 | 170 | 1133 | 117 | 101 | 310 | 352 | 371 |
Afyonkarahisar Bayat Türkmen Kilimi
Afyon Türk lokumu Afyonkarahisar
Baharatlar vesarımsaklazenginleştirilensığır ve koyun etiile yapılmış el yapımı bir kangal Afyon Türk sucuğu.
Afyon’un Dağları
- Sultan Dağları, 2610 m.
- Akdağ, 2343 m.
- Emir Dağları, 2281 m.
- Kumalar Dağı’ 2247 m.
- Ahır Dağı, 1940 m.
- Kızılçal Dağı, 1601 m.
- Paşa Dağı, 1595 m.
- Kasım Dağı, 1587 m.
- Kirseli Dağı, 1575 m.
- İlbulak Dağı, 1570 m.
- Asar Dağı 1400 m.
- Eyerli Dağı 1350 m.
- Akarçay
- Aksu Deresi (Araplı deresi)
- Seyitler Çayı
- Çayözü Deresi
- Kali Çayı
- Çay Deresi
Afyon’un Gölleri
- Akşehir Gölü,
- Eber Gölü,
- Karamık Gölü (Bataklığı),
- Acı Göl,
- Işıklı Gölü,
- Emre Gölü ve
- Selevir, Seyyidler, Karakuyu ve Döğer gibi göletler.
- [Bolvadin hamamlar ovası]
- Akarçay Havzası
2002 yılında oluşan Sultandağı Deprem diyagramı
Afyon ovası, Çamur ova, Gül ovası, Sandıklı ovası, Şuhut ovası gibi birikinti ovaları bulunur.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Afyon’da iklim oldukça sert ve orta derecede yağışlıdır (466 mm). En çok yağış kışın ve ilkbaharda olur. Ortalama sıcaklık en soğuk ayca 3 derece, en sıcak ayda 22 derecedir Ama sıcaklığın yazın 38dereceye çıktığı, kışın sıfırın altında 27 dereceye düştüğü de görülmüştür.
Sıcaklık[değiştir | kaynağı değiştir]
Afyonkarahisar ili içerisinde bulunan hava bilgisi istasyonlarının uzun yıllık verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık 11.1 °C dir. En soğuk ay olan Ocak ayında ortalama sıcaklık 0.2 °C dir. En sıcak ay olan Temmuz ayında ise ortalama sıcaklık değeri 22.1 °C dir.
Yağış[değiştir | kaynağı değiştir]
Afyonkarahisar ili İç Anadolu Karasal İklim bölgesinde yer alması nedeniyle bu yağış düzeninin etkileri altında bulunmaktadır ve ilde yıllık yağış ortalaması 407 mm dir. Yazları sıcak ve kurak kışları ise soğuk ve kar yağışlı geçer.
Afyon’un Ekonomisi
Afyonun temel sanayi ürünleri mermer ve gıda üzerinedir. Mermer ve Traverten taşında dünyanın önde gelen üreticilerindendir Afyon sanayisi.
Et tavuk ve yumurtacılıkta son derece gelişmiştir. Türkiye et ve yumurta borsasına yön vermektedir.
Türkiye içinde ise Afyon deyince akıla şu ürün ve nesneler gelir:
Milli mucadele:Cumhuriyetin kazanıldığı topraklar; anadolunun kilidi Afyonkarahisar. Kurtuluş savaşında çok önemli savaşlara sahiplik yapmıştır (Kocatepe, Dumlupınar), yunanlar burada hüsrana uğratılıp İzmir’e kadar püskürtülüp denize dökülmüştür. Günümüzde utku anıtı anıt parkta bunu simgelemektedir.
Termal; Türkiye’nin termal başkentidir; en fazla termal yatak kapasitesine sahip ildir. Türkiye’de kişi başına düşen beş yıldızlı otel sayısında en fazla tesise sahip ildir. En önemli merkezleri: Gazlıgöl, Ömer, Gecek, Hüdai, Heybeli, Anemon, İkbal, Korel, Oruçoğlu,
Mermer: İscehisar ilçesinden dünyanın en kaliteli beyaz mermeri çıkmaktadır. Antik çağlarda birçok yerde kullanılmıştır; örneğin Efes antik tiyatro. Günümüzde birçok yerli ve yabancı ünlünün evini süslemektedir. Amerikadaki Beyaz Saraya’da döşenmiştir.
Haşhaş: isminden belli olduğu gibi haşhaş’ın anavatanıdır. Türkiyenin tek alkaloid(morfin)fabrikası Bolvadin ilçesindedir.
Kaymak: En iyi Kaymak, Manda sütünden elde edilir. Ancak günümüzde pek bulunmamaktadır ve inek sütünden imal edilmektedir.
Sucuk: Afyon sucuğu Kayseri sucuğundan lezzet bakımından daha farklıdır. Türkiye çapında 4-5 ulusal markası vardır.
Sucuk döneri: Afyonkarahisar mutfağına özgü lezzetli sucuktan yapılan döner türüdür.
Lokum: Afyon’un lokumu her damak zevkine hitap eden tiplerde üretilir. Özellikle Kaymaklı lokumu son derece popülerdir.
Afyon ev ekmeği: Patates ezmesi ilave edilen meşhur ev ekmeği, 1 haftalık dayanma süresi ile çok sevilen ve besleme değeri normal ekmeklerden daha yüksek olan bir ekmek türüdür.
Yumurta: Türkiye’nin yumurta borsasıdır, ayda 40.000.000 üretimi vardır
Et: Türkiyenin et borsası. İstanbul etinin 60 % temin ediyordur.
Ekmek kadayıfı: Afyon orijinli bir tatlı türü olup, tüm Türkiyede sevilerek yenen bir tatlı türüdür. Özellikle Süt kaymağı ile beraber yenilmesi tercih edilmektedir. Ekmek kadayıfı çeşitleri ise vişneli, cevizli, olmak üzere birçok çeşit içermektedir.
Yün: dünyanın yün borsası Bolvadin ilçesindedir.
Sandıklı ve Şuhut Patatesi: Sandıklı ve Şuhut bölgesinde sınırlı miktarda yetişen bir tür tatlı patetesi ile, Türkiyenin her yerinde aranan ve tercih edilen değerli bir patates türüdür.
Napolyon kirazı: Sultandağı ilçesi ve Erkmen beldesinde yetiştirilmektedir. İhracata gitmektedir. Türkiyenin besin değeri en yuksek kirazıdır, tescillidir.
Kızılay Maden Suyu: İhsaniye ilçesinde çıkmaktadır. Dünyanın en iyi maden suyudur; defalarca uluslararası ödüller kazanmıştır (1934 Paris fuarı), tesis dünyanın en modern dolum tesisidir, dakikada 100.000 şişe dolum yapılmaktadır. Sade ve meyveli olarak dünyanın dört bir yanına ihraç edilmektedir. Osmanlı döneminde padişahlar Afyonkarahisar’dan İstanbul’a getirtirlermiş.
Arpa: Türkiye’nin en kaliteli arpası burada üretilmektedir. Bu yüzdendir ki Efes Pilsen yıllar önce buraya bira fabrikasını kurmuştur.
Buğday:Türkiye’deki en önemli buğday üretim merkezlerinden olup, Konya ve Ankara’dan sonra başı çekmektedir. Bayat kökboya kilimi: Dünyaca ünlüdur ve Bayat ilçesinde dokunmaktadır.
Ulaşım: Türkiye’nin İstanbul’dan sonraki en işlek kavşağıdır. Yaz günlerinde günde 100-150.000 araç geçmektedir. Türkiye”nin 4 istikametine demiryolu olan tek ilidir. Türkiye demiryollarının 7 bölgesinden biridir.
Karahisar Kalesi; Afyonkarahisar’a adını vermiştir.
Afyon’un Kaplıcaları
Afyonkarahisar ilinde,
- Bolvadin Heybeli Kaplıcası (Heybeli veya Kızılkilise Kaplıcası),
- Gazlıgöl Kaplıcası,
- Sandıklı Hüdai Termal Turizm Merkezi (Sandıklı Hüdai Kaplıcaları),
- Ömer Gecek Kaplıcası bulunur.
Afyon milletvekilleri
- Veysel Eroğlu AK Parti
- Sait Açba AK Parti
- Halil Ürün AK Parti
- Kemalettin Yılmaz MHP
- Ahmet Toptaş CHP
Afyon valileri
1- İ. Ethem Tuncel
2- Fahrettin Kiper
3- M. Fevzi Mecdi Daldal
4- Ahmet Durmuş Evrendilek
5- Osman Sabri Adal
6- İ.Şefik Bicioğlu
7- Osman Nuri Tekeli
8- Zeynel Abidin Özmen
9- Yahya Ömer Eryetkin
10- A.Zeki Köymen
11- Mehmet Hilmi İncesulu
12- A.Şefik San
13- Nedim Evliya
14- Kamuran Çuhruk
15- Hüseyin Meydanoğlu
16- Tümg. Naim Üresin
17- Ethem Recep Boysal
18- Burhanettin Özkul
19- Şevket Güres
20- İhsan Aras
21- Ahmet Balkan
22- Muzaffer Naci Çerezci
23- M. Kemal Şenol
24- Kemalettin Gazezoğlu
25- Lütfi Uraz
26- Cemal Orhan Mirkelam
27- Mehmet Saraçoğlu
28- İhsan Dede
29- Ahmet Ercan Belen
30- Hüsnü Tuğlu
31- Bekir Aksoy
32- Ali Sakallı
33- Saim Çotur
34- Aykut Ozan
35- Yahya Gür
36- Ahmet Özyurt
37- Muzaffer Dilek
38. Haluk İmga
39. İrfan Balkanlıoğlu
Kaynakça
- ^ “2013 genel nüfus sayımı verileri”. Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ Prof. Dr. Leyla Karahan’ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996)