Balıkesir Tarihi ve Genel Bilgiler
Balıkesir Nerede?
| Balıkesir | |
| — İl & Büyükşehir — | |
 Balıkesir’in Türkiye’deki konumu |
|
 Balıkesir haritası |
|
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| Bölge | Marmara Bölgesi |
| İdari birimler | 20 ilçe |
| Yönetim | |
| – Belediye Başkanı | Ahmet Edip Uğur (AK Parti) |
| – Vali | Ahmet Turhan |
| Yüz ölçümü | |
| – Toplam | 14,272 km2 (5,5 mi2) |
| Nüfus (2013) | |
| – Toplam | 1,162,761 |
| – Yoğunluk | 82/km² (212,4/sq mi) |
| Zaman dilimi | DAZD (+2) |
| – Yaz (YSU) | DAZD (+3) |
| Alan kodu | (+90) 266 |
| Plaka kodu | 10 |
| İnternet sitesi: www.balikesir.bel.tr | |
Balıkesir Hakkında Genel Bilgiler
Balıkesir, Türkiye’nin bir ili ve en kalabalık on yedinci şehri. Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü’nde, topraklarının bir kısmı ise Ege Bölgesi’nde yer alan ilin hem Marmara hem de Ege Denizi’ne kıyısı bulunur. Türkiye genelinde ise iki deniz ile komşu olan sadece 6 il vardır.[1] İl, Kuzeybatı Anadolu’da bulunmaktadır. Doğusunda Bursa ve Kütahya illeri, güneyinde Manisa ve İzmir illeri ve batısında Çanakkale ili vardır.[2] Ayvalıkilçesinden de Yunanistan’ın Midilli Adası’na komşudur.[3] Büyükşehir olan Balıkesir 20 ilçeden oluşmaktadır. Yüzölçümü bakımından en büyük 13. il, 2013 nüfus sayımına göre de 1.162.761 kişiyle Türkiye’nin en kalabalık 17. ilidir.
Tarihte genellikle Misya ve Karesi adlarıyla bilinen Balıkesir yöresi, zamanla Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu, Karesi Beyliği ve Osmanlı egemenliğinde kalmıştır. Temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olup bamya, börülce, kavun, zeytin, zeytinyağı, kelle peyniri gibi zirai ürünleri ile ayrıca daha çok yerli turizmde öne çıkan sahil kasabalarıyla meşhurdur. Yağcıbedir halısı, kolonyası, kaymaklısı, kozak üzümü, ayvalık tostu, saçaklı mantısı ve höşmerimi diğer bilinen yöresel ürünleridir.
Türk Silahlı Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın ilk jet üssü olan 9. Ana Jet Üs Komutanlığı ile 6. Jet Üs Komutanlığı Balıkesir’de bulunmaktadır.
Kökenbilim
Balıkesir, adını günümüzde ikiye ayrılan eski merkez ilçesinden almaktadır. İlin eski adı Karesi olup 24 Ekim 1926 tarih ve 4248 sayılı Kararname ile Balıkesir olmuştur.[4] Balıkesir kelimesinin kökenine dair çeşitli rivayetler mevcuttur. Roma İmparatoru Hadrianus, Balıkesir şehri çevresinde sahip olduğu bir bölgede avcılık yaptığı için Adriyanutere lakabını almıştır. Ardından yine burada bir şato yaptırmıştır. Bu şatonun adı Paleo Kastro olarak bilinmektedir. Balıkesir adının bu kelimeden geldiği düşünülmektedir[5] Paleo Kastro ‘nun anlamı ise Eski Hisar ‘dır.[6] Bazı kaynaklar Balıkesir kelimesinin Balak Hisar veya Balık Hisar kelimelerinden geldiğini söylemektedir. Eski Türkçede balık kelimesi şehir anlamına geldiği için Balık Hisar kelimesinin anlamı Hisar Şehri ‘dir. Fakat Balıkesir il merkezinde hisar veya harabe yoktur. Ayrıca Balıkesir şehrinde Hisariçi Mahallesi bulunmaktadır.[7] Bir rivayete göre bölgeye akın yapan Pers hükümdarı Balı-Kisra’dan gelmektedir. Bazı kaynaklara göre ise balı çok, güzel anlamına gelen Bal-ı Kesr kelimesinden türediği belirtilmektedir.[8] Yeni ortaya atılan bir teze göre ise, Bağıkesir ‘den geldiğine yöneliktir. Zira 17. yüzyıla değin şehir merkezinde en önemli tarım faaliyetinin bağcılık olduğu Balıkesir kadı sicilleri ve tereke kayıtlarından doğrulanmaktadır.[9]
Tarihçe
Balıkesir genelindeki pek çok höyük, mağara ve düz yerleşim yerlerinde yapılan araştırmalarda bu topraklara MÖ 8000-3000 yılları arası yerleşildiği ortaya çıkmıştır.[10] Havran’a 8 km. mesafedeki İnboğazı mağaralarında Paleolitik, Neolitik ve Kalkolitik devirlerinden kalma kalıntılar bulunmuştur. Babaköy (Başpınar) kazılarında, Yortan mezarlığında, Ayvalık Dikili yolu üzerindeki Kaymak Tepe’de Bakır Çağı’na ait kalıntılar ve yerleşim yerleri bulunmuştur.[11] Bu bölgede ilk defa adı geçen şehir Agiros (Achiraus)’dur.[12] Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra bölgede Karesi Beyliği kurulmuş,[13] ardından bölge Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.[14]
Antik çağlar
Yeşil ile gösterilen yer Misya
Balıkesir’in bulunduğu bölgenin adı eski çağlarda Misya’dır. Bu kelimenin Lidya dilindeki anlamı Kayın Ağacı ‘dır.[15] Bölgenin sınırları zamanla çeşitli değişikliklere uğramış olup, kuzeyde Marmara Denizi, batıda Çanakkale Boğazıve Ege Denizi, doğuda Atranos Çayı ve güneyde de Lidya ile çevrilmiştir. Keşiş Dağından itibaren Marmara Denizi sahilini takiben Çanakkale Boğazı’na kadar olan kısıma Küçük Misya, geri kalan kısma ise Büyük Misyadenilmiştir.[16] Büyük Misya; Pergam (Bergama), Adramitiyum (Edremit), Arjiza (Balya-Pazarköy), Assos (Behramkale), Teruvad (Truvada), Gargar, Antandos (Avcılar civarı), Belodos (Dursunbey) ve Adriyanatere (Balıkesir) şehirlerinden oluşmaktadır. Küçük Misya ise Sizik (Belkız), Lâmpesak (Lapseki), Perkot (Bergoz), Abidus, Milotopolis (Mihaliç), Apoloni, Periyapos (Kara Biga), Pemaninos (Eski Manyas), Artemea (Gönen), Zeleya (Sarıköy), Artas (Erdek) ve Panormos (Bandırma) şehirlerinden oluşmaktadır.[17]
MÖ 3000-1200 yılları arasında bu bölgede farklı diller konuşan Pelasg ve Leleg kolonileri kurulmuştur.[10] Bu bölgede yaşayan Misyalıların soyu da Pelasglardan gelmektedir.[16] Misyalılar bu bölgeye geldiklerinde Bitinyalılarıyendikten sonra Misya’ya hakim olmuşlardır.[18] Serbest yaşamayı sevdikleri için şehir kurmamışlardır.[19]
MÖ 1120’lerde[20] Hitit kralı IV. Tuthalya devrinde, Misya Hitit egemenliğine girmiştir.[21] Hititler bölge için Assuva adını kullanmıştır.[15] MÖ 1200 yıllarında Akalar ile Troya arasında çıkan ve dokuz yıl süren Truva Savaşı’nda, başlarında Khromis ve bilici Ennomos bulunan Misyalılar Troya’yı destekleyerek Troya’nın egemenliğine girmişlerdir.[22] Troya’nın dağılmasından sonra Misya, Lidya egemenliğine girmiştir.[23] MÖ 546 yılında,[17] Büyük Kiros ve halefleri zamanında Misya, Ahameniş İmparatorluğu’na dahil olmuştur.[24] Büyük İskender MÖ 334 yılında Biga Çayı civarında Ahameniş İmparatorluğu ile yaptığı Granikos Savaşı’nı kazanarak Misya’yı ele geçirmiştir.[25] Bu tarihten sonra Misya halkı paralı asker olarak ün kazanmıştır. O dönemde Mısır ordusunda bile Misya süvari birliği vardır.[26] İskender’in ölümünden sonra kumandanları birbirleri ile savaşmıştır. Savaş sonunda Misya’yı Lisimakus ele geçirmiştir. O da Korupedyon Savaşı’nda I. Selevkos Nikator tarafından öldürülmüştür. Misya, Nikator’un eline geçse de Lisimakus’un emrinde çalışmış Paflagonyalı Fletairos, Bergama’yı ele geçirmiş,[25] Misya’ın bir kısmına da egemen olmuştur.[10] Fletairos’dan sonra yeğeni I. Eumenes geçmiştir. MÖ 278 yıllarında Galyalılar Misya’ya gelmiştir. I. Eumenes’den sonra Bergama Krallığı’nın başına geçen I. Attalos, Misya’nın geri kalan kısmını da ele geçirmiştir.[27] Bergama Krallığı egemenliğinde Misya ekonomik yönden rahat bir dönem yaşamıştır.[17] MÖ 133 yılında Misya, Bergama kralı III. Attalos’un vasiyeti ile Roma İmparatorluğu hakimiyetine geçmiştir.[28]
Roma ve Bizans dönemi
Misya Roma egemenliğine girdikten sonra MÖ 133 yılında konsül Manius Aquillius tarafından Roma’ya bağlı Asya Eyaleti kurulmuş[29] ve Misya’nın bir kısmı bu eyalete bağlanmıştır.[30] Romalılar Misya’yı, uzun süre vergi ve kölelikle sömürmüş, baskı altında tutmuşlardır. Bunlara karşı halkın da desteklediği Pontus kralı VI. Mithridates’in başlattığı hareket başarılı olduysa da çok uzun sürmemiş ve MÖ 85 yılında bölge tekrar tamamen Roma idaresine girmiştir.[17]
Kavimler Göçü’nün etkisi nedeniyle M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu doğu ve batı diye ikiye ayrılmış[31] ve Misya yeni kurulan Doğu Roma İmparatorluğu’un yani Bizans’ın egemenliğine girmiştir. Misya topraklarının büyük bir kısmı Bizans egemenliği döneminde Opsikion Theması’nda yer almıştır. 675 yılında İstanbul Kuşatması sırasında Araplar, Misya’ya saldırmışlardır. 716-718 yıllarındaki İkinci İstanbul Kuşatması’nda Suriye sahillerinden hareket eden Araplar, Bergama ve Edremit yörelerini yağmalamışlardır.[32]
Selçuklular dönemi
1015 yılından itibaren Selçuklu Türkleri, Bizans İmparatorluğu egemenliğindeki Anadolu’da görülmeye başlamıştır.[33] 1048 tarihli Pasinler Muharebesi ile Türklerin Anadolu’ya yaptığı akınlar hız kazanmıştır. 1071 tarihli Malazgirt Meydan Muharebesi’den sonra da Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başlamışlardır.[34] Kutalmışoğlu Süleyman Şah, İzmit çevresi ve Marmara sahillerinde[35] Malazgirt Meydan Muharebesi’nden dört yıl sonra 1075 yılında İznik merkezli Anadolu Selçuklu Devleti’ni kurmuştur.[36] 1076 yılında[33] da Misya’nın şehirlerinden Sizik ve Edincik’i ülkesine ilhak etmiştir.[37] 1081 yılında Türkler nehir yolu ile Apollonia (Gölyazı)’ya gelen bir Bizans birliğini yok etmişlerdir. Fakat başka bir Bizans birliği Sizik ve Poimanenon (Manyas)’ı Türklerden geri almıştır.[38] 1085 yılında Süleyman Şah doğudayken, ona bağlı emirlerinden biri olan İlhan Bey, kısa bir süre önce ellerinden çıkmış olan Sizik, Apollonia, Poimanenon ve Edincik’i geri almıştır.[39]
1086 yılında Süleyman Şah’ın Halep’i kuşatması üzerine kardeşi Melikşah tarafından görevlendirilen Tutuş, Ayn Seylam (Ayn Selm veya Aynı Salem) mevkiinde Süleyman Şah’ı yenmiş,[40] bunun üzerine Süleyman Şah, 5 Haziran 1086 tarihinde intihar etmiştir.[41]Ardından vezir Ebu’l-Kasım devletin başına geçmiştir. Sizik’i üst edinerek Marmara sahillerinin hakimi olmuştur.[42] 1090 yılında I. Aleksios Komnenos’un Eufuryanis Alexaders’ı göndermesiyle bölgede savaşlar olmuştur.[43] Ebu’l-Kasım, Gemlik’i alarak burada gemiler yaptırmaya başlasa da burası Bizans’ın eline geçmiştir.[44]
Ebu’l-Kasım’dan sonra Anadolu Selçuklu Sultanı olan I. Kılıç Arslan, Marmara kıyılarını ve Edremit Körfezi’ne kadar olan kısmı ülkesine ilhak etmiştir.[34] Kılıç Arslan’ın kayınpederi İzmir Beyi Çaka Bey ise Edremit’den Abydos’a kadar olan kıyılar ile Sakız ve Midilli Adası’nı ele geçirmiştir.[45] Fakat verilen bir ziyafette Kılıç Arslan tarafından öldürülmüştür.[46] Kılıç Arslan, bölgeyi 1099 yılında gelen Haçlılar’a karşı savunmuştur. 1107 yılında Kılıç Arslan ölünce Türkler Batı Anadolu’dan çekilmek zorunda kalmştır. Misya’yı yeniden ele geçiren Bizanslılar, Marmara sahillerinde bulunan bütün Türkmenlere savaş açmışlardır.[33] 1115 yılına kadar bölgede Türk-Bizans çekişmesi yaşanmıştır. 1175 yılında Eskişehir ovasında toplanan 100.000 çadır Türkmen’in bir kısmı bu bölgeye gelmiştir.[10] 1206 yılında Türkmenler Misya kentlerine akın etmeye başlamış ve Bizans ahalisi bölgeyi terk ederek Türkmenler bölgeye yerleşmiştir.[47] 1237 yılında II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Misya’daki uç beylerini teftiş etmiştir.[48] 1280’li yıllarda, daha sonra Karesi Beyliği’ni kuracak olan ve soyu Danişmend Gazi’den gelen Karesi Bey, babası Kalemşah ve büyük bir Türkmen grubu Misya’ya gelmiştir.[49] Bunların yanında Germiyanoğlu Yakup Bey de vardır.[10]
Karesi Beyliği dönemi
Karesi Beylik türbesi
Kara İsa adıyla da bilinen[50] Karesi Bey, muhtemelen 1296–1297 yıllarında Erdek, Biga, Edremit, Bergama, Çanakkale hariç büyük Misya sahasını Germiyan kuvvetlerinin desteğiyle ele geçirmiştir.[51][52] 1306 yılında (bu tarih kesin değil) bir grup Türkmen, Ece Halil önderliğinde Trakya üzerinden Karesi topraklarına gelmiştir.[53] Karesi Bey’den sonra yerine oğlu olan Aclan Bey’in geçtiği söylense de Aclan Bey’in kimliği henüz netlik kazanmamıştır. Aclan Bey’in oğlu olduğu düşünülen Demirhan Bey hükümdar olduğu dönemde kardeşi Yahşi Bey de Bergama taraflarını yönetmektedir.[54] Diğer kardeşi Dursun Bey ise Osmanlı hükümdarı Orhan Gazi’ye sığınmıştır.[55] Dursun Bey, Orhan Gazi’ye Karesi Beyliği’ne saldırırsa Balıkesir, Edincik ve Bergamayı vereceğini[56] ve kendisinin sadece Kızılca Tuzla ile Makhram’ı alacağını söylemiştir. Makhram denilen yer ise Makhramion yani Behram Kale batı yakınında, Strabon’un andığı Tragasai Tuzlası’dır.[57] Bu teklifin üzerine Orhan Gazi, Dursun Bey ile birlikte Balıkesir’e doğru gelmiştir. Orhan’ın hareketini duyan Demirhan Bey, Balıkesir’den Bergama’ya kaçmıştır. Burada Dursun Bey kaleden atılan bir ok yüzünden ölmüştür.[58] Karesi’nin Osmanlı’ya ilhakı 1361 yılında[59] Çanakkale’nin alınmasıyla tamamlanmıştır.[60] Karesi ümerâsı, Osmanlı egemenliğine geçtikten sonra Orhan Bey’in oğlu Süleyman Gazi’ye Rumeli’ye geçişinin gerek hazırlık döneminde gerekse icraat sırasında yardım etmişler ve destek olmuşlardır.[61]
Osmanlı Devleti dönemi
Karesi Beyliği’nin tarih sahnesinden çekilişi ve yerini henüz devlet olma aşamasında bulunan Osmanlı Beyliği’ne bırakışı, ileride güçlü bir devlet hâline gelecek olan Osmanlılar için askeri ve siyasi genişleme açısından önemli bir adım olmuştur.[62]
Bigadiç, Erdek, Bandırma ve Balıkesir’de deprem olduğuna dair mahallinden gönderilen 19 Nisan 1898 tarihli telgraf.[63]
Karesi, Osmanlı’ya ilhak olduktan sonra müstakil bir sancak yapılıp[64] yönetimi Süleyman Gazi’ye verilmiştir.[65] Yıldırım Bayezid, Saruhanoğulları Beyliği’ni 1390’da ele geçirdikten sonra Saruhan ve Karesi’yi birleştirerek oğlu Ertuğrul’a vermiş, daha sonra buranın yönetimine Bayezid’in oğullarından bir diğeri olan İsa Bey getirilmiştir.[66] Bir süre sonra Saruhan ve Karesi tekrar ayrılmıştır.[67] 1393 yılında Karesi Sancağı, aynı yıl kurulan Anadolu Eyaleti’ne bağlanmıştır.[68] 1402 tarihli Ankara Muharebesi’nde Karesi kuvvetleri, Osmanlı büyük ordusunun sağ kolunda bulunmuştur.[69] Yenilginin ardından Balıkesir’in bulunduğu bölge Timur ordusunun saldırılarına maruz kalmıştır.[70] Timur’un kendilerine bağımsızlık verdiği öteki beylikler gibi Karesi Beyliği, yeniden bir canlanma dönemi yaşamamıştır.[71]
Anadolu’nun genelinde yaşanan kıtlık, 1494 ile 1503 yılları arası Balıkesir genelinde de yaşanmıştır. 1525 yılından 1527 yılına kadar 3 mahsul yılında çekirge felaketi yaşanmıştır.[72] 21 Eylül 1577 (H. 8 Recep 985) tarihinde ise bu yörede çok şiddetli bir deprem olmuştur.[73] 1596’dan 1610’a kadar olan dönemde, Anadolu’daki Celali isyanları sonucu doğudan batıya doğru göç eden yörüklerin bir kısmı Balıkesir yöresine gelmiştir.[74] 1816 yılına gelindiğinde Karesi Sancağı, Anadolu Eyaleti’nden ayrılarak kurulan Hüdavendigâr ve Kocaeli Eyaleti’ne bağlanmıştır. Ardından 1841 yılında, bu eyaletin yenilenmesiyle kurulan Hüdavendigâr Eyaleti’ne bağlanmıştır.[75] Bu arada 1821 yılında Ayvalık Rumları, Yunan İsyanı’na katılmışlardır. Bunun üzerine Balıkesir Mutasarrıfı, bölgedeki konar göçer aşiretleri Rumların üzerine salmıştır. Bu aşiretler içinde en büyüğü başlarında Davasoğlu isimli biri bulunan Kepsut Çepnileri’dir. Ardından isyan bastırılmıştır.[76]
1845 yılında Karesi ile Saruhan Sancağı’nın birleşmesiyle yeni bir eyalet kurulsa da bu eyalet 1847 yılında kaldırılmış, Karesi yeniden Hüdavendigâr Eyaleti’ne bağlanmıştır.[77] 1867 yılında Hüdavendigâr, vilayet olmuştur. Karesi, 1881–1888 yılları arasında vilayet olmuştur.[78] 29 Ocak 1898 tarihinde Balıkesir’de çok şiddetli bir deprem olmuştur.[79] 1909 yılında Karesi, bağımsız bir sancak olmuştur.[80]
Kurtuluş Savaşı dönemi
O yeşil toprağın ey yüzler ağartan Karesi,
Şimdi binlerce şehîdin kanayan makberesi.
Sana hasret kalan evlâdın için dünyâda
Varsa kahrolmadan ârâm edecek yer, neresi?
Hani gök kubbenin altında görülmüşmü eşin?
Dağların bağ, hele vâdilerin altın deresi!
Ey benim her taşı bir ma’bed-i iman yurdum,
Seni er-geç bana mutlak verecek ma’budûm!.
I. Dünya Savaşı’ndan sonra Yunanlar, 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’i zapt etmişlerdir. Ertesi gün bu haber telgraf ile Balıkesir’e de ulaşmıştır.[82] 17 Mayıs günü Balıkesir şehrindeki Alaca Mescit’te toplantı yapılmasına karar verilmiş[83] ve ertesi gün burada Vehbi (Bolak) Bey önderliğinde 41 kişiden oluşan Balıkesir Redd-i İlhak Cemiyeti kurulmuştur.[84] Yunan orduları, 29 Mayıs 1919 tarihinde Ayvalık taraflarına küçük bir çıkarma yapmışlardır.[85] 26-31 Temmuz ve 16-22 Eylül tarihlerinde I. ve II. Balıkesir Kongreleri düzenlenmiş ve bölgedeKuva-yi Milliye birlikleri kurulmuştur.[86] 22 Haziran 1920 tarihinde Yunan orduları Soma-Akhisar cephesine karşı taarruza geçmiştir.[87] Bu cephenin dağılmasının ardından Yunan orduları, 30 Haziran 1920 tarihinde hem Balıkesir şehrini[88] hem de Bigadiç’i ele geçirmişlerdir.[89] 6 Eylül 1922 tarihinde Balıkesir tamamen Türklerin eline geçmiştir.[6]
Cumhuriyet dönemi
1923 yılında Karesi ilinin ilçeleri. O dönemde, 8 ilçe bulunmaktaydı. Yenice ilçesi de Balıkesir’e dahildi.
1923 yılında bütün sancakların il olmasıyla Karesi ili kurulmuştur.[6] 1926 yılında ilin adı Balıkesir olmuştur.[4] 15 Kasım 1942 tarihinde Balıkesir’de 7 şiddetinde deprem olmuştur. Bu depremin sonucunda büyük can ve mal kaybı yaşanmıştır.[90] 1980 İhtilali sonucu 12 Eylül 1980 günü sabah saatlerinde ilde sıkı yönetim başlamış, 19 Temmuz 1984 günü saat 17.00’de sona ermiştir.[91] İlde yaşanan önemli olaylardan biri de Susurluk Kazası olayıdır. 3 Kasım 1996 tarihinde Susurluk ilçesinin Çatalceviz mevkiinde meydana gelen bu olay Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli skandallarından biridir. 17 Ağustos 1999 depreminden sonra dönemin Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara, 19 Ağustos günü Marmara’da yeni bir depremin olabileceğini söylemesi üzerine aynı gün Balıkesir valisinin talimatı ile Balıkesir’de evler boşaltılmıştır.[92] Balıkesir, 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir olmuştur.[93]
Coğrafya
Ayvalık’taki adalardan bir görünüm.
Yüzölçümü 14.299 km² olan[94] Balıkesir’in toprakları 39,20° – 40,30° Kuzey paralelleri ve 26,30° – 28,30° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Kuzeybatı Anadolu’da bulunan il, doğuda Bursa ve Kütahya illeri, güneyde Manisa ve İzmir illeri ve batıda Çanakkale ili ile komşudur. İlin kuzey yöndeki en uç noktası güneydekine 175 kilometre, doğu yöndeki en uç noktası bastısındakine 210 kilometre uzaklıktadır.[4]
İlin topraklarının büyük bir kısmı Marmara Bölgesi’nde, geri kalan kısmı da Ege Bölgesi’ndedir. Hem Marmara hem de Ege Denizi’ne kıyı bulunmakta olup Türkiye genelinde iki deniz ile komşu olan 6 ilden biridir.[1] 290,5 km’lik kıyı bandının 115,5 km’si Ege Denizi’de, 175 km’si de Marmara Denizi’ndedir.[95]
Kuşcenneti Millî Parkı’ndan görünüm.
İlin Ege Denizi’nde Ayvalık Adaları olarak bilinen 22 adası,[96] Marmara Denizi’nde de Marmara Adaları olarak bilinen adaları vardır. Ovaların başlıcaları ise Gönen Ovası, Manyas Ovası, Balıkesir Ovası ve Körfez Ovaları’dır. Önemli gölleriManyas ve Tabak Gölü’dür. Önemli akarsuları Susurluk Çayı, Gönen Çayı, Koca Çay, Havran Çayı,[94] Simav Çayı, Atnos Çayı, Üzümcü Çayı ve Kille Deresi’dir. İlin düzlük yerleri olduğu kadar dağlık kısımları da vardır. İlin en yüksek noktası 2089 metre ile Dursunbey ilçesinde bulunan Akdağ tepesidir.[97] Karadağ, Edincik Dağı, Kapıdağ, Sularya Dağı, Keltepe, Çataldağı, Alaçam Dağları, Madra Dağları, Kaz Dağı ve Hodul Dağı, ilin önemli dağlarıdır.[94]
Ormanlar, ilin topraklarının % 31’ini kaplamaktadır.[98] Bu değer il arazisinin % 45’ine tekabül etmektedir. İlin arazisinin %32’si kültür arazisi, % 8’i çayır ile mera ve %15’i kullanılmayan arazidir. Genel olarak ormanlarda karaçam, kızılçam, kayın, gürgen, meşe, söğüt, ılgın, çınar ve zeytin ağaçları vardır. Kuşcenneti Millî Parkı’nda ve Kazdağı Milli Parkı’nda çeşitli kuş türleri vardır. İlin iki denize kıyısı bulunduğundan balık türlerinde çeşitlilik görülür.[99] Kazdağı göknarı ilde yetişen ve koruma altına alınmış endemik bitkidir.
İklim
Ege kıyılarında, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi etkilidir.[100] Batıdan doğuya, kuzeyden güneye gidildikçe Karasal iklim etkilidir. Bu yüzden iç kesimlerde kışlar soğuk ve kar yağışlı geçmektedir.[101]Marmara kıyılarında ise Karadeniz ikliminin etkisi görülür. Dolayısıyla burası yazları ılıktır.[102]
Ekonomi
Balıkesir’in sahil kesimlerinde zeytincilik, bağcılık ve balıkçılık yapılmaktadır. Buralarda turizm de gelişmiştir. İç kesimlerinde ise tarım, hayvancılık, ormancılık ve madencilik yapılmaktadır.[103] İl, tek merkezli büyüme modeli yerine dengeli büyüme modelini seçerek bu kalkınma planına ilçeleri de dahil etmiştir.[104] İlde Anadolu Kaplanı sıfatına sahip 16 şirket,[105] 2003 yılı istatistiklerine göre de Sanayi siciline kayıtlı 467 kuruluş vardır. İlin iç ve dış ticaret hacmi 486.313.997.254.096 TL, ihracat miktarı 80.699.902 $ ve ithalat miktarı 147.567.184 $’dır.[106] Balıkesir, devletin en fazla mülk sahibi olduğu ildir. İlin % 40.77’si, Hazineye ait taşınmazlardan oluşmaktadır.[107]
Balıkesir Türkiye’nin gelişmiş illerinden biridir. 2001 yılı verilerine göre Türkiye gayri safi yurt içi hasılası içinde yüzde 1,5’lik paya sahip olan Balıkesir, iller sıralamasında 13. büyük ekonomidir. 2000 yılındaki GSYİH’si 2.429.091.750 TL olup kişi başına düşen milli gelir ise 2005 dolardır.[108]
Tarım ve hayvancılık
İlde zeytincilik ön plandadır.
İlin başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.[110] Ekonomik faaliyetler içinde tarımın payı sanayiye göre az olup %49’dur.[111] Çalışan nüfusun ise % 56,7’si tarım ile uğraşmaktadır.[112] İlin tarım yapılan arazisi 510.456 hektardır.[113] İlde genel olarak yetiştirilen tarım ürünleri; tahıl ürünleri, susam, haşhaş, ayçiçeği, tütün, şeker pancarı, domates ve kavundur. Yetiştirilen diğer önemli ürünler tütün, taze fasulye, börülce, şeftali, elma ve mandalinadır. 2002’de Türkiye’de üretilen baklanın %4.3’ü, sarımsağın %13.5’i, karnıbaharın %9.8’i, pirincin %12.2’si, domatesin %5.5’i, karpuzun %3.9’u, kavunun %6.9’u, aspirin %89’u ve buğdayın %2.2’si Balıkesir topraklarında yetiştirilmiştir. Türkiye’nin 12 tonluk kuşkonmaz üretiminin tamamı Balıkesir’den gerçekleştirilmekte olup, baklagil üretiminde de birinci sıradaki ildir. İlin 71 dekarlık alanında seracılık yapılmakta olup, buralarda domates, salatalık ve taze fasulye üretilmektedir. Balıkesir’deki traktör sayısı ise 2002 rakamlarına göre 33449’dur.[114] Toplam tarım ürünü üretimine bakıldığında il, ülkede 3. sıradadır.[115] Pamuk üretimi de yapılmakta olup Marmara Bölgesi’nde Bursa ili ile birlikte en çok pamuk üreten ildir.[116] İlin sahil kesiminde zeytincilik yapılmaktadır. İl sınırları için 10 milyon kadar zeytin ağacı bulunmaktadır.[117] İldeki zeytin üretimi, ülkedeki toplam zeytin üretiminin % 8’i kadardır.[112] Halbuki bu oran 2002 yılında %10.7’dir.[108] Balıkesir Ovası, Gönen Ovası, Susurluk Ovası ve Edremit Ovası ilin başlıca üretim yerleridir. Gönen ovasının başlıca ürünü ise pirinçtir.
210.020 hektarlık meralar ve çayırlar[113] ile yüksek kesimlerde küçük ve büyük baş hayvancılık yapılmaktadır. 2007 yılında il, kırmızı et üretiminde birinci olmuştur.[118] İl, ülkedeki tavuk işletmelerinin % 9’u barındırarak ülkede 3. konumdadır.[119] Balıkesir’de 2000 yılı verilerine göre, yaklaşık 700 bin koyun, 238 bin sığır, 151 bin kıl keçisi ve 15 milyon tavuk bulunmaktadır. Türkiye süt üretiminin %3.8’i, kırmızı etin %5,6’sı, beyaz etin %18’i Balıkesir’de üretilmektedir.[120] İlde devekuşu ve domuz çiftlikleri de bulunmaktadır. İldeki domuz çiftliği Türkiye’deki son domuz çiftliği dir.[121] Merkez, Havran, İvrindi, Susurluk, Manyas ve Savaştepe ilçelerinde peynir ve yoğurt mandıraları yaygındır.
Sanayi
İlde yapılan sanayi işlerinin payı % 51’dir. Sanayinin oranı tarımdan yüksek olsa da diğer illerde bu rakam çok daha yukarılardadır. İl sınırları içerisinde Sanayi siciline kayıtlı 4 tane Organize Sanayi Bölgesi vardır.[111] İlin başlıca geçim kaynağı tarım olduğu için de tarıma dayalı endüstri gelişmiştir.[112] İlin iç kesimlerinde tarıma dayalı sanayi egemendir. Ayrıca buralarda şeker, un, yem, döküm, tarım alet ve makinaları, transformatör, floresan-aydınlatma, pamuklu dokuma, kâğıt, mobilya, sentetik dokuma ve elektrik teçhizatları üretimi de yapılmaktadır. Körfez yöresinde konserve, sabun, bitki çayı ve zeytinyağı üretimi yaygındır. Bandırma taraflarında; kimyasal madde, şarap ve gübre sanayi gelişmiş, Dursunbey taraflarında ise kereste sanayi gelişmiştir.[120] İlde kolonyacılık sektörü de gelişmiş durumdadır.[122] İmalat sanayi ise toplam GSYİH’nın %17’sini oluşturmaktadır. Sındırgı ve Bigadiç’te ise çok miktarda halı tezgahı vardır. 2001 Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 10 kişiden fazla işçi çalıştıran fabrika sayısı 104’tür ve buralarda 14 bin kişi çalışmaktadır.[120]
8 ticaret odası ve 5 ticaret borsası bulunan Balıkesir’de üretilen ürünlerin çoğu yurt içinde tüketilmekte, bir kısmı da Bandırma Limanı’ndan ihraç edilmektedir. Gümrüklerinde, aralarında kimyasal maddeler, elektrikli araçlar, sentetik çuval, gıda, madencilik, mermer gibi ürünlerin de bulunduğu ihracatta 50, ithalatta 32 ayrı ürün çeşidi yer almaktadır.[122] İlin dış ticaret merkezi olan Bandırma Limanı, tüm Balıkesir’in ihracat ve ithalatının yüzde 90’ını gerçekleştirmektedir.[123]
Madencilik
İl bor minarelleri bakımından oldukça zengindir. Türkiye’de bulunan Dünya’daki bor rezervlerinin %60’ına tekabül eden bor madenlerinin bir kısmı Bigadiç ilçesindedir.[124] Marmara Adası’nda mermer ocakları vardır.[125] Balya’da kurşun, Edremit’te demir rezervi, Dursunbey’de ametist yatakları vardır.[126]
Turizm
Sarımsaklı Plajından bir görünüm, Ayvalık.
Balıkesir, denize sahip olduğu için deniz turizmi gelişmiştir. Marmara’da veya Ege’de kıyıya sahip ilçeler ile adalar, başlıca turizm merkezleridir. Buralarda çeşitli plajlar ve oteller mevcuttur.[8] İl, 1970’li yıllarda Türkiye’nin gelişme bakımından en önde giden turizm bölgesi haline gelmiştir.[127] Balıkesir’in turizm beldeleri, genelde iç turizm talebini karşılar. İl kış turizminden mahrum olsa da kaplıca turizmi yapılmaktadır. Gönen, Edremit, Manyas, Susurluk, Bigadiç, Sındırgı ilçelerinde ve Merkez’e bağlı Pamukçu Beldesi’nde kaplıcalar bulunmaktadır. Bu kaplıcalar sayesinde ildeki turizm süresi uzamaktadır.[128] İlde turizme katkısı olan cami, kilise, harabe gibi çeşitli tarihi eserler mevcuttur.[8]Kazdağı çevresinde oksijen yoğunluğu fazladır.[129]
İlde birçok etkinlik düzenlenmektedir. Dağlık yerlerde dağ sporları yapılmaktadır.[130] Yine kıyı yöresinde yelkencilik yapılmaktadır. Ayvalık’ta, Edremit’deki Kazdağları ile Şahinderesi Mevkii’nde ve Merkez’deki Çengeloğlu Mevkii’nde avcılık yapılmaktadır. Avcılığa dair ilde kulüpler de bulunmaktadır.[127]
İlde toplam 178 tane sit alanı vardır.[131] Adramytteion, Antandros ve Kizikos gibi arkeolojik sitler, turizm açısından önemlidir. İl sınırları içinde 10 tane müze vardır.[132] Bu müzelerden 2 tanesi Balıkesir Müzesi Müdürlüğü’ne bağlıdır.[133]Yine ilde Balıkesir Ulusal Fotoğraf Müzesi adlı fotoğraf müzesi bulunmaktadır. Merkezdeki Devrim Erbil Çağdaş Sanatlar Müzesi’nde bulunan Kent Arşivi’nde il ile ilgili birçok kaynağa ulaşılabilir.[134]
Nüfus
Balıkesir Valiliği
| Geçmiş yıllara ait nüfusları | ||
|---|---|---|
| Demografi | ||
| Yıl | Nüfus | Kaynak |
| 1927 | 421.066 | [135] |
| 1935 | 481.372 | [136] |
| 1940 | 482.827 | [136] |
| 1945 | 524.748 | [136] |
| 1950 | 563.221 | [136] |
| 1955 | 613.727 | [136] |
| 1960 | 670.669 | [137] |
| 1965 | 708.342 | [137] |
| 1970 | 749.669 | [135] |
| 1975 | 789.255 | [138] |
| 1980 | 853.177 | [138] |
| 1985 | 910.282 | [138] |
| 1990 | 974.274 | [139] |
| 1997 | 1.030.978 | [140] |
| 2000 | 1.076.347 | [138] |
| 2007 | 1.118.313 | [112] |
| 2008 | 1.130.276 | [141] |
| 2010 | 1.152.323 | [142] |
2010 nüfus sayımına göre ilin nüfusu 1.152.323’dır. Bu rakamın 578.663’ini erkek, 573.660’ini kadın oluşturmaktadır. İl sınırları içinde nüfusun en çok olduğu yer ise Altıeylül ilçesidir.[141][142] Kent nüfusu 662.199, kırsal kesim nüfusu 468.077’dir.[143] 2000 yılı verilerine göre il, ülkede doğurganlık hızı en fazla olan 68. ildir.[144]
Yine 2008 verilerine göre altı yaşın üstündeki 68.878 kişi okuma yazma bilmemektedir. Bunun 16.192’si erkek, 52.686’sı kadındır. 50.545 kişinin okuma yazma bilip bilmediğine dair bilgi olmamakla birlikte 932.726 kişi okuma yazma bilmektedir.[145][146] 2000 yılı verilerine göre ildeki okur yazar nüfus oranı 88.34 olup, il ülke genelinde 29.dur.[144]
Balıkesir’deki nüfusun 897.849’u nüfusa Balıkesir adına kayıtlı iken geri kalan nüfus diğer illerden göçenler ve yabancılardan oluşmaktadır. Diğer illerden gelen nüfus içinde en büyük oran 19.735 kişiyle Çanakkale’ye aittir. Çanakkale’yi 13.808 kişiyle İstanbul, 12.611 kişiyle Bursa, 8.872 kişiyle Manisa, 8.787 kişiyle İzmir ve 7.306 kişiyle Sivas izlemektedir. Marmara ve Ege Bölgesi’nden olmayanlar içinde en yoğun nüfus Sivas’tan sonra 6.891 kişiyle Trabzon’a aittir. Bu ili 6.744 kişiyle Erzurum ve 5.489 kişiyle Ankara izlemektedir. Balıkesir’de en az nüfus barındıran iller ise 386 kişiyle Yalova, 292 kişiyleHakkâri ve 197 kişiyle Şırnak’tır.[147]
Türkiye genelinde ise Balıkesir adına kayıtlı insan sayısı 1.226.302’dir. Balıkesir adına kayıtlılar, Balıkesir’den sonra en çok 87.998 kişiyle İstanbul’dadır.[148] İstanbul’u 65.950 kişiyle İzmir,[149] 41.039 kişiyle Bursa,[150] 36.717 kişiyle Manisa,[151] 17.292 kişiyle Ankara[152] ve 10.003 kişiyle Çanakkale izlemektedir.[153] Balıkesir adına kayıtlıların en az bulunduğu il ise Kilis’tir. Burada sadece 86 Balıkesirli vardır.[154]
Bugün, Balıkesir halkının büyük çoğunluğu etnik açıdan Türk olup Manav, Yörük, Çepni, Türkmen (Tahtacı), Muhacir ve Tatar olarak altı etnografik karaktere ayrılmaktadır. Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nün yaptığı araştırmaya göre nüfusun % 5 ile 10 arası Alevidir.[155] 17. yüzyıldan sonra yöre, iskan merkezi olduğundan Türkçe konuşmayan gruplar da yörede iskan edilmiştir. Bunlar; Balkanlardan gelen Boşnak, Arnavut ve Pomaklar ile Kafkasyadan gelen Çerkes ile Gürcü gruplarıdır. Osmanlı döneminde yörede sayıları fazla olan Rumlar ve Ermeniler, Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Yunan kuvvetleriyle beraber ve nüfus mübadelesi ile Yunanistan’a gitmişlerdir.[156]
Değişim, bir önceki nüfus sayımına göre artış veya azalış yüzdesidir. Sıra, Balıkesir il nüfusunun Türkiye illeri arasındaki sıralamasıdır. Oran, Balıkesir il nüfusunun, Türkiye nüfusuna oranıdır.
Kültür
Bir Yörük kızı.
Balıkesir halkının büyük bir çoğunluğu Müslüman olup halkın bir kısmı Alevi inancına sahiptir. Dolayısıyla ilde camilerin yanı sıra cemevleri de vardır. Son araştırmalara göre ilde toplam 1595 adet cami vardır.[171] 1995 yılında bu sayı 1513’tür.[172] Ayrıca il sınırları içinde tarihi kiliseler de vardır.[173]
İldeki önemli inanışlardan biri 6 Mayıs günü kutlanan Hıdırellez’dir.[174] Hıdırellez günü öncesi ateş yakılır, ilk baharın çeşitli günlerinde köylerde hayırlar yapılır. Bazı hayırlarda Yağmur Duası okunur. Yatır inancı da kültür hayatında önemli bir yere sahiptir. Şehir, kasaba ve köylerde birçok yatır vardır. Dede veya baba adları ile anılan bu yatırlarda devlet ve ilim adamları, din ve tasavvuf erbapları, şehitler, saz şairi, âşıklar, meslek pirleri, eşkıya ve destan kahramanları yatmaktadır. Buralar halk tarafından ziyaret edilmekte olup buralara çeşitli inançlara bağlı olarak uygulamalar yapılmaktadır.[175] Hasan Baba ve Sarıkız, ildeki en ünlü ermişlerdir.
Köy düğünleri başta olmak üzere düğünlerde çeşitli uygulamalar yapılmaktadır. Sokakta yapılan düğünler, köylerde daha yaygın olsa da şehir ve kasabalarda da yapılır. Eskilerden gelen bir inanca göre iki bayram arası nikâh olmaz. Şayet yapılırsa geçimin olmayacağına inanılır.[176]
Balıkesirli erkeklerin geleneksel kıyafetleri şimdikinden çok farklıdır. Eskiden erkeklerin başlarına, kenar kısmında işleme veyahut süs bulunan sarıklı fes giydikleri ve Bursa, Horasan kumaş ve şallarından yapılan kuşakları bele sarıp üzerine tabanca veya hançer koydukları bilinmektedir. Pantolon niyetine giyilen şalvarlar ise el tezgahlarında dokunmuş olup pamuk ve yünlü şayaklardan yapılmış salta ile patura yakındır. Ayakkabılar genellikle mest, lapçın, kaloş ve çizmedir. Kadınların geleneksel kıyafetleri de farklıdır. Kadınlar başlarına türbanların iç içe geçmesiyle yapılan ve hotoz adı verilen kenarlarına zincir takılmış gümüş para ile sıralanan başlık giydikleri bilinmektedir. Sırtlarında ise kenarları oyalı veya sırmalı üç etekli entari bulunmaktadır. Sokağa çıkarken başlarına üstlük veya çar adı verilen örtü giyerlermiş. Geçmiş yıllarda da özellikle köylü kadınlarının giydiği ferace ve yaşmak, bugün hâlâ köylü kadınlarınca giyilmektedir.[177] İlde erkeklerin oynadığı halkoyunları Ağır Zeybek, Kırık Zeybek ve Kaşıklı Zeybek olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bunların içinden Bengi ve İkili Güvende ünlüdür. Oyunlarda genellikle neşe, yas, aşk, kahramanlık, askerlik gibi konular ele alınmıştır. Türkülerden ise İki Keklik ünlüdür. İldeki ünlü yemekler keşkek, sura, tirit, saçaklı mantı, tavuklu mantı ve peynirli patlıcandır. Çorbalardan düğün çorbası ünlüdür. Tatlılardan ise Balıkesir kaymaklısı, höşmerim ve zerde tatlısı ünlüdür. Ayvalık tostu da meşhurdur. Kıyı kesimlerde yemeklerde zeytin yağı kullanılmakta, iç kesimlerde ise çiçek yağı ve tereyağı kullanılmaktadır.[178] Ayrıca ilde kış aylarında deve güreşleridüzenlenir.[179] Bölgede Batı Anadolu ağzı kullanılmkatadır.[180]
İdari bölünüş
Balıkesir il oluşundan dolayı ilçelerden meydana gelmektedir. 2014 itibarıyla Balıkesir’in 20 ilçesi vardır.[181] Bugünkü Çanakkale ilinin Yenice ilçesinin topraklarının bir kısmına tekabül eden Avunya bölgesi, 1936 yılından önce Balıkesir’in Edremit ilçesine bağlı bir bucaktır. Burası 1936 yılında Çanakkale’ye verilmiştir.[182] Balıkesir, 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir olmuştur.[93] Daha önce 24 Ekim 1997 tarih ve 2/921 sayı ile TBMM’ye Balıkesir şehrine Büyükşehir statüsü verilmesi ve Balıkesir ilçesine bağlı Bahçelievler, Adnan Menderes ve Oruçgazi adlı üç ilçenin kurulması hakkında kanun teklifi verilmiştir.[183] 11 Ocak 1952 tarihinde de Bandırma ilçesi, il olmak istemiştir. Fakat Altıeylül ve Karesi ilçeleri kurulmuş ve Bandırma il olması uygun görülmeyerek büyükşehirde kalmıştır. Eski Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Açık Ceza İnfaz Kurumu olarak faaliyetine devam etmektedir. İleriki tarihlerde Kepsut’ta bulunan L Tipi Ceza İnfaz Kurumu’nun Açık Ceza İnfaz Kurumu’na dönüştürülmesinden sonra Balıkesir’de Kampüs Cezaevleri açılması gündemdedir.[184] İle bağlı ilçeler şunlardır;
| İlçe | Kuruluş yılı |
Yüzölçüm | Eskiden bağlı olduğu ilçe |
|---|---|---|---|
| Altıeylül | 2012 | 972 km² | Balıkesir |
| Ayvalık | 1928 | 265 km² | Burhaniye |
| Balya | 1923 | 936 km² | |
| Bandırma | 1923 | 592 km² | |
| Bigadiç | 1944 | 1.028 km² | Merkez |
| Burhaniye | 1923 | 280 km² | |
| Dursunbey | 1923 | 1.948 km² | |
| Edremit | 1923 | 731 km² | |
| Erdek | 1928 | 260 km² | Bandırma |
| Gömeç | 1991 | 223 km² | Burhaniye |
| Gönen | 1923 | 1.118 km² | |
| Havran | 1959 | 543 km² | Edremit |
| İvrindi | 1944 | 761 km² | Merkez |
| Karesi | 2012 | 742 km² | Balıkesir |
| Kepsut | 1953 | 908 km² | Merkez |
| Marmara | 1987 | 117 km² | Erdek |
| Manyas | 1936 | 593 km² | Bandırma |
| Savaştepe | 1954 | 409 km² | Merkez |
| Sındırgı | 1923 | 1.378 km² | |
| Susurluk | 1926 | 645 km² | Merkez |
| ██ İlk ilçeler |
Kaynak:Almanak Türkiye[135]
Altyapı
Belediye hizmetleri
Tüm ilin belediye hizmetleri büyükşehir belediyesince ifa edilmektedir. İlçe belediyeleri, büyükşehir daire başkanlıkları ve özel işletmelerce yerine getirilen hizmetler dışındaki yerel hizmetleri yerine getirirler. Büyükşehir belediye başkanı Ahmet Edip Uğur’dur.
Ulaşım
İlde iki hava meydanı vardır. Bunlardan biri Merkez ilçesinde, diğeri Edremit ilçesindedir.[185] Edremit’teki havaalanının 2010 yılında uluslararası uçuşlara açılması planlanmaktadır.[186] İlin iki denize de kıyısı bulunmasından dolayı deniz ulaşımı gelişmiştir. İlde, Marmara adası ve Avşa adasına İstanbul Deniz Otobüsleri deniz otobüsleri ile Bandırma iskelesinden ulaşılır. Osmanlı Devleti döneminde Fevâid-i Osmaniye adlı kuruluşa ait posta vapurları perşembe günleri Bandırma’ya uğramakta pazar günü ise geri dönmektedir. 1872 yılında hareket günü çarşambaya alınmıştır. Demiryollarının yapımı ise Birinci Meşrutiyet’ten sonra hızlanmıştır.[187] İl sınırları içinde; 9 Eylül Ekspresi, İzmir Mavi Treni, Karesi Ekspresi, Ege Ekspresi ve 6 Eylül Ekspresi gibi tren hatlarının durakları bulunmaktadır. İlin karayolları T.C. Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü’ne bağlı olup il sınırları içinde otoban bulunmamaktadır.[188] Ayrıca Ayvalık’tan Midilli’ye feribot seferleri başlamıştır.[189]
Sağlık
Balıkesir’de Sağlık Müdürlüğü’ne bağlı 21 tane devlet hastanesi,[190] 3 tane özel hastane vardır.[191] Toplamda 366 tane eczane[192] ve 132 tane Sağlık Ocağı bulunmaktadır.[193] Ayrıca Balıkesir Üniversitesi’ne bağlı Tıp Fakültesi vardır.[194]
Eğitim
Balıkesir Üniversitesi
Bugün ilde birçok ilk ve orta dereceli okul vardır. Balıkesir yöresindeki en eski eğitim kurumları olan medreseler Fatih Sultan Mehmed zamanında kurulmuştur. Medreselerin sayısı zamanla artmış, bunun yanında mektepler de kurulmuştur. 1851 yılında da ilk Gayrimüslim okulu kurulmuştur.[195] İleriki dönemlerde Çanakkale Savaşı’na öğrenci gönderen ve Balıkesir’in ilk lisesi olan Balıkesir Lisesi 1884 yılında kurulmuştur.[196] Bugünkü ilköğretim okullarından Alişuuri İlkokulu 1906 yılında[197] ve Kayabey İlköğretim Okulu 1909 yılında kurulmuştur.[198] 1940 yılında Balıkesir’in Savaştepe ilçesinde bir Köy Enstitüsü kurulmuştur.[199] Bugün, ildeki en yüksek puanlı liseler T.C. Ziraat Bankası Fen Lisesi, Fatma Emin Kutvar Anadolu Lisesi, Rahmi Kula Anadolu Lisesi ve Sırrı Yırcalı Anadolu Lisesi’dir. Ayrıca ilde Astsubay Okulu ve Polis Okulu vardır.
İldeki Balıkesir Üniversitesi ise 11 Temmuz 1992 tarih ve 21281 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 3837 Sayılı Kanun gereğince kurulmuş ve 1 Ocak 1993 tarihinde tüzel kişiliğini kazanmıştır.[200]
Medya
Balıkesir’de yayımlanan ilk gazete Karesi Gazetesi‘dir. Arap harfleri ile yazılan bu gazetenin ilk sayısı 5 Mart 1886 Çarşamba günü yayımlanmıştır. 1888 yılında gazete yayın hayatına son vermiştir. İlde yayımlanan ilk sanat dergisi ise Dilek Dergisi‘dir. Bu dergi 15 Mart 1923’ten itibaren 15 günde bir yayımlanmıştır.[201] Bugün ilde Karesi Radyo Televizyonu yerel yayın yapmaktadır. Balıkesir’de yerel basın oldukça gelişmiştir. Yerel gazetecilikle ilgili üç meslek kuruluşu vardır: Balıkesir İli Gazeteciler Cemiyeti, Balıkesir Gazeteciler Derneği, Güney Marmara Gazeteciler Derneği.
Yerel Gazeteler:
- Balıkesir: Yeni Haber, Marmara Bölge, Ekspres, Politika, Demokrat, Birlik, Haberci, Yeni Söz, Yeni Gazetem, Balıkesir Posta,
- Ayvalık: Hürses, Sözcü
- Bandırma: İlkhaber, Banses, Genç Bayrak, Güney Marmarada Yaşam, Son Kurşun
- Bigadiç: Halkın Sesi, Bigadiç
- Burhaniye: Körfez Demokrat
- Dursunbey: Hakimiyet, Balat
- Edremit: Körfezde Olay, Körfez Star, Önce Körfez, Ege Gündem
- Erdek: Yeni Erdek, Erdek Doğuş
- İvrindi: Bizim İvrindi
- Havran: Efsane, Zafer
- Manyas: Manyasın Sesi
- Gönen: Gönen Postası, İşte Meydan, Gündem
- Susurluk: Kardeş, 5 Eylül
- Sındırgı: Sındırgı Gündem, Sındırgı Haber
Radyoları:
- Balıkesir: Radyo 10, Karesi FM, Brt Radyo, Sev Radyo, Bengi FM, Ultra FM, Tempo FM, Çamlıca FM, Omega FM.
- Bandırma: Venüs, Özlem FM, Brt, Etaş FM.
- Burhaniye: Burhaniye FM, Kemer FM, Sahil FM.
- Edremit: Körfez FM, AkBest Radyo, Ecem Radyo.
- Erdek: Erdek Marmara FM.
- Gönen: Açelya FM, Gönen Mega FM, Venüs FM, Termal Radyo.
Spor
İlde en çok rağbet gören spor futboldur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde İdman Yurdu ile Çalışma Derneği kurularak sporsal faaliyetlere başlanılmıştır. İleriki dönemlerde ildeki futbolcular büyük şehirlerde çalışmışlardır.[202] 1966 yılında ilin kendi futbol klübü olanBalıkesirspor kurulmuştur. Diğer önemli futbol takımı olan Bandırmaspor, 1965 yılında kurulmuştur. Basketbol dalında Bandırma Banvitspor önemlidir. En büyük spor tesisleri Atatürk Stadı ve Bandırma Stadı’dır.[203] Balıkesir’de güreşin de önemli bir yeri vardır.Kurtdereli Mehmet Pehlivan en önemli güreşçidir.[135]
Ayrıca bakınız
- Balıkesir ilindeki yerleşim yerleri listesi
Kaynakça
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1984). “Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri”. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). “Karesi Vilâyeti Tarihçesi”. Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı.
- Zekeriya Özdemir (1993). “Bigadiç”. Karşı Matbaası. ISBN 975-95726-0-5.
- Zekeriya Özdemir (1997). “Bor beldesi İskele”.
- Zekeriya Özdemir (1998). “Kaplıcalar şehri Gönen”. Gönen Belediyesi.
- Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). “Salnâmelere Göre Karesi (1847-1922)”. Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı.
- Aydın Ayhan (1999). “Balıkesir ve Çevresinde Yörükler, Çepniler ve Muhacırlar”. Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı.
Dipnotlar
- ^ a b “Genel Bilgiler” (Türkçe). Tekirdağ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 30 Haziran.
- ^ Mustafa Salman (1955). “Balıkesir Tarih ve Coğrafyası”. ss. s. 7.
- ^ Geōrgios Nakratzas, İbram Onsunoğlu (2003). “Anadolu ve Rum göçmenlerin kökeni”. Belge. ss. s. 126.
- ^ a b c Erol Tuncer (2002). “Osmanlı’dan günümüze seçimler, 1877-1999”. Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı. ss. s. 302.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 48.
- ^ a b c M. Orhan Bayrak (1979). “Türkiye tarihi yerler kılavuzu”. Remzi Kitabevi. ss. s. 109.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 49.
- ^ a b c “Tarihçe” (Türkçe). Balıkesir Belediyesi. Erişim tarihi: 1 Temmuz.
- ^ Bülent Özdemir, Zübeyde Güneş Yağcı (2007). “Osmanlıdan Cumhuriyete Balıkesir”. Yeditepe Yayınevi. ss. s. 30.
- ^ a b c d e “Tarihçe” (Türkçe). T.C. Balıkesir Valiliği. Erişim tarihi: 1 Temmuz.
- ^ N. Hacıoğlu, D. Bozok (1997). “Balıkesir: Bir Kentin Kimliği”. Balıkesir Rotary Kulübü. ss. s. 10-11.
- ^ “Balıkesir Adının Menşei” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 1 Temmuz.
- ^ Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 6.
- ^ Niyazi Akşit, Ferruh Sanır (1981). “A’dan Z’ye Genel Bilgi Ansiklopedisi”. ss. s. 790.
- ^ a b Zekeriya Özdemir (1997). a.g.e.. ss. s. 15.
- ^ a b Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 3,4.
- ^ a b c d Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 4.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 7.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 8.
- ^ Nezih Başgelen (1981). “Birgi’den Gevaş’a Anadolu notları”. Ufuk Matbaası. ss. s. 2.
- ^ “Büyük lûgat ve ansiklopedi”. Meydan. 1986. ss. s. 731.
- ^ Zekeriya Özdemir (1993). a.g.e.. ss. s. 24.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 10.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 11.
- ^ a b İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 13.
- ^ Veli Sevin (2001). “Anadolu’nun tarihi coğrafyası”. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ss. c. 1, s. 44.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 14.
- ^ “Türkiye Cumhuriyetinin 75. Yılında Balıkesir”. Balıkesir Valiliği Yayınları. 1993. ss. s. 55.
- ^ “Oxford Klasik Sözlüğü”. ss. s. 189,190.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 15.
- ^ Mehmet Fatsa, Türker Keşmer (2005). “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Giresun Kırsalı’nın İdari ve Sosyal Tarihi”. Giresun Belediyesi. ss. s. 46.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 16.
- ^ a b c Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 5.
- ^ a b Tacettin Akkuş (2001). “Tanzimat Başlarında Balıkesir Kazası”. Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. ss. s. 5.
- ^ Dr. Osman Turan (1971). “Selçuklular Zamanında Türkiye”. Turan Nesriyat Yurdu. ss. s. 22.
- ^ Nuri Ünlü (1984). “Anahatlarıyla İslâm tarihi”. İlahiyat Fakültesi. ss. s. 178.
- ^ Ahmet Refik (1912). “Tarih-i Umumi “. Kitabhane-yi İslam ve Askeri. ss. c. 6, s. 290.
- ^ Zekeriya Özdemir (1998). a.g.e.. ss. s. 41.
- ^ Dr. Osman Turan. a.g.e.. ss. s. 75.
- ^ Ahmet Yaşar Ocak (2006). “Anadolu Selçukluları ve beylikler dönemi”. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. ss. s. 547.
- ^ İbrahim Kafesoğlu (1972). “Selçuklu tarihi”. Milli Eğitim Basımevi. ss. s. 66.
- ^ Dr. Osman Turan. a.g.e.. ss. s. 84.
- ^ Reşit Mazhar Ertüzün (1964). “Kapıdağı Yarımadası ve Çevresindeki Adalar”. ss. s. 45.
- ^ Muharrem Kesik (2003). “Türkiye Selçuklu devleti tarihi”. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ss. s. 4.
- ^ Dr. Osman Turan. a.g.e.. ss. s. 90.
- ^ Cemal Anadol, Fâzile Abbasova (Ocak 2002). “Türk Kültür ve Medeniyeti”. IQ Kültür Sanat Yayıncılık. ss. s. 582. ISBN 975-6618-08-6.
- ^ Abdülmecit Mutaf (1996). “Tarihi eserleriyle Balıkesir”. Balıkesir Belediyesi. ss. s. 6.
- ^ Zekeriya Özdemir (1998). a.g.e.. ss. s. 38.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1984). a.g.e.. ss. s. 96.
- ^ Mehmet Önder (1995). “Efsâneleri, destânları, hikâyeleriyle şehirden şehire Anadolu”. Türkiye İş Bankası. ss. s. 65. ISBN 975-458-073-1.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1984). a.g.e.. ss. s. 96.
- ^ Mustafa Çetin Varlık (1974). “Germiyanoğulları Tarihi (1300-1429)”. ss. s. 9.
- ^ Zeki Velidi Togan. “Umumi Türk Tarihine Giriş”. ss. s. 269.
- ^ Celil Ender (2000). “Karesi, Saruhan, Aydın ve Menteşe beylikleri paraları”. Ender Nümismatik Yayınları. ss. s. 16.
- ^ Server Rifat İskit (1957). “Resimli-haritalı mufassal Osmanlı tarihi”. İskit Yayını. ss. s. 74.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1984). a.g.e.. ss. s. 101.
- ^ Bilge Umar (1993). “Türkiye’deki tarihsel adlar”. İnkılâp Kitabevi. ss. s. 161.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1947). “Osmanlı tarihi”. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ss. c. 1, s. 123.
- ^ Ali Sevim, Yaşar Yücel (1990). “Türkiye tarihi”. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ss. c. 1, s. 209.
- ^ Server Rifat İskit. a.g.e.. ss. s. 75.
- ^ Aşıkpaşazade (H. 1332). “Tevârih-i Al-i Osmân”. ss. s. 44-45.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1947). a.g.e.. ss. s. 124.
- ^ “Fermanlar, Beratlar ve Balıkesir Belgeleri Sergisi”. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. 2005. ss. s. 11.
- ^ Zekeriya Özdemir (1998). a.g.e.. ss. s. 46.
- ^ Ekmeleddin İhsanoğlu (2000). “İki tarafın bakış açısından Türk-Arap münasebetleri”. İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi. ss. s. 50.
- ^ Tuncer Baykara (1988). “Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I. Anadolu’nun İdarî Taksimatı”. Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. ss. s. 85.
- ^ Mahmut Kaplan (2006). “Manisa şehri bilgi şöleni”. Emek Matbaacılık. ss. s. 5.
- ^ Özer Ergenç (2006). “XVI. Yüzyılın sonlarında Bursa”. Türk Tarih Kurumu. ss. s. 119.
- ^ Zekeriya Özdemir (1993). a.g.e.. ss. s. 49.
- ^ Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 7.
- ^ Claude Cahen (1994). “Osmanlılar’dan Önce Anadolu’da Türkler”. Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. ss. s. 628.
- ^ Zekeriya Özdemir (1997). a.g.e.. ss. s. 26.
- ^ Güler Eren, Kemal Çiçek, Halil İnalcık, Cem Oğuz (1999). “Osmanlı”. Yeni Türkiye Yayınları. ss. c. 5.
- ^ Behset Karaca (2000). “XV. ve XVI. yüzyıllarda Teke Sancağı”. Fakülte Kitabevi. ss. s. 232.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). a.g.e.. ss. s. 120.
- ^ Aydın Ayhan. a.g.e.. ss. s. 129.
- ^ Teoman Ergül (1991). “Kurtuluş Savaşında Manisa, 1919-1922”. Manisa Kültür Sanat Kurumu. ss. s. 14.
- ^ Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 18.
- ^ Ömer Âli Bey, Metin Kayahan Özgül (1997). “Türkmen kızı”. Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. ss. s. 14.
- ^ Bekir Topaloğlu (2005). “Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi”. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. c. 19, s. 13.
- ^ Hilmi Yücebaş (1958). “Bütün cepheleriyle Mehmet Âkif”. A. Halit Kitabevi. ss. s. 13.
- ^ Hikmet Adın (1991). “Balıkesir, Balya, Ilıca, Şamlı yöreleri”. ss. s. 247.
- ^ Bülent Özdemir, Zübeyde Güneş Yağcı. a.g.e.. ss. s. 303.
- ^ Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 17.
- ^ Mustafa Turan (2006). “Yunan Mezalimi”. Atatürk Araştırma Merkezi. ss. s. 251.
- ^ Mücteba İlgürel (1997). “Balıkesir Kongreleri”. ss. s. 35.
- ^ Kâzım Özalp (1988). “1919-1922 Milli Mücadele”. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ss. c. 1, s. 134. ISBN 975-17-1888-0.
- ^ Doç. Dr. Mediha Akarslan (1998). “Türk Milli Mücadelesi’nin Balıkesir Cephesi”. T.C. Balıkesir Valiliği Kültür Yayınları. ss. s. 61. ISBN 975-17-1888-0.
- ^ Zekeriya Özdemir (1993). a.g.e.. ss. s. 99.
- ^ “Atatürk Üniversitesinin kuruluşunun XX. yıl armağanı”. Atatürk Üniversitesi. 1978. ss. c. 4, s. 338.
- ^ “18 Temmuz 1984”. Yeni Haber.
- ^ “Doğru Yaptı-20 Ağustos 1999”. Sabah gazetesi.
- ^ a b “Kanun No. 6360”. Erişim tarihi: 31 Mart 2014.
- ^ a b c “Fiziki Özellikler” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 28 Temmuz.
- ^ Metin Ayışığı (2007). “Balıkesir Sempozyumu: 17-20 Kasım 2005”. Balıkesir Belediyesi. ss. s. 14.
- ^ Ahmet Yorulmaz (1991). “Ayvalık’ı gezerken”. Geylân Kitabevi. ss. s. 110.
- ^ Tacettin Akkuş. a.g.e.. ss. s. 1.
- ^ “Balıkesir il yıllığı, 1967”. Çelikcilt Matbaası. 1969. ss. s. 326.
- ^ “Bitki Örtüsü ve Fauna” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 29 Temmuz.
- ^ “Larousse Gençlik Ansiklopedisi”. Meydan Gazetecilik ve Neşriyat. 1976-1977. ss. c. 1, s. 191.
- ^ Hüsamettin Toros (1965). “Türkiye vilâyetleri-sanayii-turizm ansiklopedisi”. Uycan Matbaasi. ss. s. 91.
- ^ “İklim” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 30 Temmuz.
- ^ “Türkiye sorunlarına çözüm konferansı-V”. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. 2003. ss. s. 324.
- ^ “Ulaştırma Bakanı Balıkesir’de” (Türkçe). T.C. Balıkesir Valiliği. Erişim tarihi: 26 Temmuz.
- ^ “Anadolu Kaplanları teşviklerle büyüdü” (Türkçe). Yeni Şafak gazetesi. Erişim tarihi: 1 Ağustos.
- ^ “Ekonomi” (Türkçe). Yeni Balıkesir gazetesi. Erişim tarihi: 3 Ağustos.
- ^ “Rize özel, Balıkesir devletin” (Türkçe). samanyoluhaber.com. Erişim tarihi: 3 Ağustos.
- ^ a b “Türkiye İller Ansiklopedisi”. Milliyet gazetesi. 2005. ss. c. 1, s. 160.
- ^ “İllere Göre GSYH” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 5 Ağustos.
- ^ “Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, 22-23 Mayıs”. İstanbul Üniversitesi, Tarih Araştırma Merkezi. 2001. ss. s. 193.
- ^ a b “Ekonomik Yapı” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 3 Ağustos.
- ^ a b c d “Balıkesir İl Raporu” (Türkçe). Ege Ekonomiyi Geliştirme Vakfı. Erişim tarihi: 4 Ağustos.
- ^ a b “Genel Coğrafya” (Türkçe). Balıkesir Barosu. Erişim tarihi: 3 Ağustos.
- ^ “Türkiye İller Ansiklopedisi”. Milliyet gazetesi. ss. c. 1, s. 161.
- ^ “Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, 22-23 Mayıs”. ss. s. 325.
- ^ Selâhattin Tuncer (1972). “Türkiye’de pamuk”. İktisadi Araştırmalar Vakfı. ss. s. 8.
- ^ “Balıkesir’de Sanayi” (Türkçe). Balıkesir Sanayi Odası. Erişim tarihi: 4 Ağustos.
- ^ “Balıkesir Kırmızı Et Üretiminde Birinci” (Türkçe). Balıkesirim.com. Erişim tarihi: 4 Ağustos.
- ^ “Yumurta Tavukçuluğu Projesi” (Türkçe). Balıkesir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. Erişim tarihi: 4 Ağustos.
- ^ a b c “Türkiye İller Ansiklopedisi”. Milliyet gazetesi. ss. c. 1, s. 162.
- ^ “Son domuz çiftliği de kapatılıyor” (Türkçe). ntvmsnbc.com. Erişim tarihi: 4 Ağustos.
- ^ a b “İl Çevre Durum Raporu 2006” (Türkçe). Balıkesir Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. Erişim tarihi: 5 Ağustos.
- ^ “Türkiye İller Ansiklopedisi”. Milliyet gazetesi. ss. c. 1, s. 163.
- ^ “Lisans Eğitimi Programı, Avrupa Kredi Transfer Sistemi Kılavuzu” (Türkçe). Balıkesir Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü. Erişim tarihi: 5 Ağustos.
- ^ Mustafa Salman. a.g.e.. ss. s. 31.
- ^ “Alaçam Madencilik” (Türkçe). Ametisttasi.com. Erişim tarihi: 2 Eylül.
- ^ a b “Hürriyet ansiklopedik yıllığı”. Hürriyet. 1973. ss. s. 366.
- ^ “Balıkesir kültürel ve turistik mekanlar” (Türkçe). Zaman gazetesi. Erişim tarihi: 7 Ağustos.
- ^ “Balıkesir’in Tarihçesi” (Türkçe). Balıkesir Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü. Erişim tarihi: 7 Ağustos.
- ^ “Kara Sporları” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 7 Ağustos.
- ^ “Sit Alanları” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 28 Ağustos.
- ^ Türkiye’deki müzeler listesi sayfasındaki müze sayısına göre verilmiş rakamdır.
- ^ “Balıkesir Müzesi Müdürlüğü” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 27 Ağustos.
- ^ “Kent Arşivi” (Türkçe). Balıkesir Belediyesi. Erişim tarihi: 27 Ağustos.
- ^ a b c d Hikmet Bila (1986). “Almanak Türkiye”. Milliyet gazetesi. ss. s. 228.
- ^ a b c d e M. Reşit Kıpçak. a.g.e.. ss. s. 22.
- ^ a b “Balıkesir il yıllığı, 1967”. ss. s. 103.
- ^ a b c d “İl Çevre Durum Raporu 2003” (Türkçe). Balıkesir Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. Erişim tarihi: 21 Ağustos.
- ^ “Nüfus” (Türkçe). Devlet Planlama Teşkilatı. Erişim tarihi: 21 Ağustos.
- ^ “Nüfus” (Türkçe). Balıkesir Barosu. Erişim tarihi: 21 Ağustos.
- ^ a b “İllere göre ilçe, bucak, belde ve köy nufusları – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Ağustos.
- ^ a b “İllere göre ilçe, bucak, belde ve köy nufusları – 2010” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 11 Şubat.
- ^ “İllere göre il/ilçe merkezi, belde/ köy nüfusu ve yıllık nüfus artış hızı” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ a b “Balıkesir İli Gelişmişlik Performansı” (Türkçe). Devlet Planlama Teşkilatı. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Okuma yazma durumu ve cinsiyete göre il/ilçe merkezleri nüfusu ( 6 +yaş ) – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Okuma yazma durumu ve cinsiyete göre belde/köy nüfusu ( 6 +yaş ) – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Balıkesir / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “İstanbul / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “İzmir / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Bursa / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Manisa / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Ankara / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Çanakkale / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Kilis / İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il – 2008” (Türkçe). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Turkey: Alevi Population by Province” (İngilizce). Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü. Erişim tarihi: 4 Aralık.
- ^ Aydın Ayhan. a.g.e.. ss. s. 206.
- ^ “1965 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “1970 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “1975 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “1980 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “1985 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “1990 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “2000 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “2007 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “2008 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “2009 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “2010 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “2011 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ “2012 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ “2013 genel nüfus sayımı verileri” (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde özgün kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ “Yılbaşı rezaletleri hutbesi!” (Türkçe). Vatan gazetesi. Erişim tarihi: 16 Ağustos.
- ^ “Dönem: 20, Cilt: 18, Yasama Yılı: 1” (Türkçe). TBMM. Erişim tarihi: 17 Ağustos.
- ^ Örneğin Taksiyarhis Kilisesi ve Saatli Camii
- ^ “Bayramlar” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 15 Ağustos.
- ^ “Balıkesir ve Çevresindeki Yatırları Fonksiyonları Açısından Bir Değerlendirme” (Türkçe). Balıkesir Üniversitesi. Erişim tarihi: 15 Ağustos.
- ^ “Balıkesir il yıllığı, 1967”. ss. s. 148.
- ^ M. Reşit Kıpçak (1968). “Turistik Ekonomik Balıkesir”. Acar Matbaası. ss. s. 123.
- ^ “Mutfak ve Yemek Kültürü” (Türkçe). Balıkesir İli Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 18 Ağustos.
- ^ “Kış Şöleni Deve Güreşleri Başlıyor” (Türkçe). Haberler.com. Erişim tarihi: 2 Eylül.
- ^ Prof. Dr. Leyla Karahan’ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996)
- ^ “Türkiye’nin geleceği”. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. 2003. ss. s. 324.
- ^ Dr. Yahya Akyüz (Mart 1994) (HTML). “Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi-Sayı:28”. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
- ^ “Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına” (Türkçe). TBMM. Erişim tarihi: 14 Ağustos.
- ^ “Türkiye Cumhuriyeti’nin 75.Yılında Balıkesir”. Balıkesir Valiliği. 1999. ss. s. 158.
- ^ “Havaalanları” (Türkçe). Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi: 20 Ağustos.
- ^ “Edremit’te toplantı fiyaskosu yaşandı” (Türkçe). Milliyet gazetesi. Erişim tarihi: 22 Ağustos.
- ^ Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 37.
- ^ “Otoyollar Haritası” (Türkçe). Karayolları Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi: 24 Ağustos.
- ^ “Midilli’ye feribot” (Türkçe). Radikal gazetesi. Erişim tarihi: 27 Ağustos.
- ^ “Balıkesir Devlet Hastaneleri” (Türkçe). Balıkesir Sağlık Müdürlüğü. Erişim tarihi: 24 Ağustos.
- ^ “Balıkesir Özel Hastaneleri” (Türkçe). Balıkesir Sağlık Müdürlüğü. Erişim tarihi: 24 Ağustos.
- ^ “İstatistikler” (Türkçe). Eczanetr.com. Erişim tarihi: 24 Ağustos.
- ^ “Sağlık Ocaklar” (Türkçe). Balıkesir Sağlık Müdürlüğü. Erişim tarihi: 24 Ağustos.
- ^ “Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi” (Türkçe). Balıkesir Üniversitesi. Erişim tarihi: 24 Ağustos.
- ^ Dr. Abdülmecit Mutaf (2003). a.g.e.. ss. s. 53,54.
- ^ “Balıkesir Lisesi’nin Tarihçesi” (Türkçe). Balıkesir Lisesi. Erişim tarihi: 18 Ağustos.
- ^ “Okulumuzun Tarihçesi” (Türkçe). Alişuuri İlköğretim Okulu. Erişim tarihi: 18 Ağustos.
- ^ “Anasayfa” (Türkçe). Kayabey İlköğretim Okulu. Erişim tarihi: 18 Ağustos.
- ^ Erdoğan Başar (2004). “Millî Eğitim bakanlarının eğitim faaliyetleri, 1920-1960”. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. ss. s. 365.
- ^ “Üniversitemizin Tarihçesi” (Türkçe). Balıkesir Üniversitesi. Erişim tarihi: 19 Ağustos.
- ^ “Türkiye Cumhuriyeti’nin 75.Yılında Balıkesir”. 1999. ss. s. 127.
- ^ “Spor’un Tarihçesi” (Türkçe). Balıkesir Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü. Erişim tarihi: 27 Eylül.
- ^ Hikmet Bila. a.g.e.. ss. s. 232.
2 Comments