Kars Nerede?

Kars
—  İl  —
İlin Türkiye’deki konumu
Kars haritası
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu
Yönetim
– Vali	Eyüp Tepe[1]
Yüz ölçümü
– Toplam	9,442 km2 (3,6 mi2)
Nüfus (2013)[2]
– Toplam	300.874
– Yoğunluk	35/km² (90,6/sq mi)
– Kır	171.416
– Şehir	129.458
Zaman dilimi	DAZD (+2)
– Yaz (YSU)	DAYZD (+3)
İl alan kodu	474
İl plaka kodu	36
İnternet sitesi: kars.gov.tr

Kars Gezilecek Yerler – Tarihi Yerler

• Kars Nerede ?
• Kars Nüfusu
• Kars Tarihi

Kars Hakkında Genel Bilgiler

Kars, Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğusunda yer alan il. İdari merkezi aynı adlı Kars şehridir. Kars ilinin 7 ilçesi, 10 belediyesi ve 384 köyü vardır. Yüz ölçümü 9.442 km²’dir[3]. Kars Plaka kodu 36 ‘dır

Kars ilinin ilçeleri

İl merkezi	Kars
Bağlı ilçeler	Akyaka · Arpaçay · Digor · Kağızman · Sarıkamış · Selim · Susuz

Kars’ın Tarihi

Paleolitik Dönemden Selçuklulara

Kars ili topraklarının tarihi, yapılan birçok arkeolojik kazı çalışmalarında yaklaşık iki milyon yıl öncesinde yaşanan Yontma Taş Devri’ne uzandığı görünmektedir[4]. Bu devirdeki dönemlerden kalma şölyen-aşölyen tipte işlenmiş el baltalarına Susuz ilçesinde, Cilavuz Deresi düzlüklerinde rastlanmıştır. Ağzıaçık Suyu’nun batısında kalan düzlüklerde ve Ani şehrinde el baltaları ve büyük yongalar bulunmuştur. Özellikle, Yazılıkayamağaralarında bulunan duvar resimleri insanların yörede avcılık ve toplayıcılıkla uğraştıklarını ortaya koymaktadır. Bu resimlerde dağ keçileri, geyik ve eşek figürleri çizilmiştir[5]. İ.Ö. 9. yüzyılda Urartu Krallığı’nın sınırları dahilinde olan il, İ.Ö. 7. yüzyılda Kimmerler ve İskitler’in istilalarına uğradı. Bu asrın ardından önce Medler’in daha sonra da Persler’in egemenliğine geçen topraklarda, İ.Ö. 1. yüzyılda Ermeni Tigranlar´ın hakimiyeti sürdü. Daha sonra Roma İmparatorluğu´nun yönetimine giren yöre sonra sırasıyla; Partlar, Arakslılar, Sasaniler, Bizanslılar ve Araplar’ın eline geçti. Bu topraklar 11. yüzyılda tekrar Bizanslılar daha sonraSelçuklular ve Gürcüler’in yönetimine geçti. Anadolu Selçukluları ve Gürcüler arasında el değiştiren yöre, 1239’da Moğollar’ın, daha sonra sırayla Altınordu Devleti, Karakoyunlu, Timur ve yine Karakoyunlu, Akkoyunlu veSafevi yönetiminde kaldı[6].

Osmanlı Devleti dönemi

1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı Devleti´ne katıldı. Kars 19. yüzyıla kadar birçok kez Ruslar ve İranlılar’ın saldırısına uğradı. Bu yüzyılda Ruslar ve Osmanlılar arasında el değiştiren yöre, 1877 yılında Ruslar tarafından alındı. 1918’de Bolşevik İhtilali’nin ardından yapılan Brest-Litovsk Antlaşması ile Osmanlılara bırakıldı. Kısa bir süre sonra, önce Ermeni egemenliğine giren yöreyi daha sonra İngilizler ele geçirdi. Kars’ı daha sonra Ermeniler’e ve Gürcüler’e bırakan İngilizler buradan çekildi[7].

Türkiye Milli Mücadelesi esnasında Kars

Kars, Kurtuluş Savaşı’yla 30 Ekim 1920’de Türklerin eline geçmiştir. 1921 yılında yapılan Moskova ve Kars Antlaşması ile yeni sınırlarına kavuşan Kars, Cumhuriyet’in ilanından sonra il yapıldı[8].

Kars Coğrafyası

Coğrafi konumu

Kars ili, Doğu Anadolu Bölgesi’nin, Erzurum – Kars Bölümü’nde yer alır. Kuzeyinde; Ardahan, doğusunda; Ermenistan’la, güneyinde; Iğdır ve Ağrıyla, batısında ise Erzurum’la çevrilidir[9].

Coğrafi şekilleri

Rakımı ortalama 2000 m’yi bulan Kars ili topraklarının büyük bölümü yaylalardan oluşur. Akarsu vadileriyle yer yer parçalanan ilde yaylalar dalgalı düzlüklerden oluşur. Kars ilinde yer alan önemli yükseltiler şunlardır: Allahuekber Dağları, Kısır dağı, Akbaba, Aladağ ve Aşağıdağ. Aras Nehri ve Kura Nehri şehir topraklarından geçerek Hazar Denizi´ne dökülmektedir[10].

İklimi ve bitki örtüsü

Kars ilinde karasal iklim hakimdir. Kışları kurak, yazları ise yağışlı geçen ilde kışın sıcaklıklar -39 °C’ye kadar düşer. Karla kaplı gün sayısı 120’den fazladır. Bu ildeki iklim tipi diğer doğu illerine göre farklılıklar göstermektedir. Örnek olarak en çok yağışın yaz mevsiminde yağdığı gösterilebilir. Kars ili dahilinde yaz aylarında ilçeden ilçeye sıcaklık farklılıkları gözlemlenmektedir. Örneğin Akyaka, Arpaçay, Digor ve Kağızman ilçeleri, merkez ilçe başta olmak üzere Sarıkamış, Selim ve Susuz’dan daha sıcak olur[11].

Yaşanan sert iklim koşullarından ötürü il genelinin doğal bitki örtüsü bozkırdır. Ormanlar, dağların yüksek kesimlerine kadar çıkar. ‘Sarıkamış Ormanları’ buna bir örnektir. İl genelindeki yayla ve platoların çayırlarla kaplanması sayesinde yayla hayvancılığı büyük önem taşımaktadır. Yörede Dünya’nın başka hiçbir yerinde yetişmeyen nadir bitki türleri bulunmaktadır[13].

Kars’ın Ekonomisi

Tarım ve hayvancılık

Kars ili ekonomisi büyük bir oranda tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Kars ili arazisinin %34,7’si tarım arazisidir[14]. İl genelinde başta hububat (buğday, arpa) üretimi olmak üzere yem bitkileri ve endüstri bitkileri yetiştirilmektedir. En çok üretilen ürün buğdaydır. Yıllık üretim 234.631 tonun üzerindedir. Bunu 170.984 tonla arpa ve 74.400 tonla şeker pancarı izlemektedir. İl genelinde en çok üretilen ürünlerden olan tahıllardır. Bunda ilin iklim yapısı, yer şekilleri ve coğrafi konumunun büyük etkisi vardır. Bu ürünlerin dışında başta Digor ve Kağızman ilçeleri olmak üzere meyve ve sebze üretimi de yapılmaktadır. Meyve üretiminde başı kayısı, elma ve ceviz çekmektedir. İl genelinde en çok yetişen sebzeler ise sırasıyla beyaz lahana, soğan ve taze fasulyedir.

Kars ili kırsalındaki en temel ekonomik sektör hayvancılıktır. Çayır ve mera arazileri %39,2 ile tarımsal araziden daha geniştir. Bu oranın büyük oluşu ilde özellikle küçük ve büyükbaş hayvancılığının gelişimine büyük katkı sağlamaktadır. 2005 yılı itibarı ile il genelinde 350.969 koyun, 332.071 sığır, 28.751 keçi, 19.107 tek tırnaklılar ve 202 manda bulunmaktadır. Bunun dışında özellikle arıcılık başta olmak üzere kümes hayvancılığı ve bu hayvanların sayısı ve ürettikleri bal ve yumurta sayılarıda il halkının geçimine katkı sağlamaktadır[14]. Kaşar ve bal haricinde üretilen hayvansal ürünler pazarlanmamaktadır. Bu ürünler sadece aile ihtiyaçlarını karşılamaktadır[15].

Sanayi

Kars ilindeki yatırım azlığı sebebiyle bu il 1968 tarihinde Birinci Derecede Kalkınmada Öncelikli Yöre olarak ilan edilerek bundan sonraki on yıl içersinde sanayi tesislerinin açılması gerçekleşmiştir. Bugün il genelinde altı büyük sanayi tesisi mevcuttur. Bu tesisler şunlardır:

Kağızman Kristal Tuz Rafinerisi Kars Şeker Fabrikası A.Ş. Kars Yem Fabrikası A.Ş. Kars Et Kombinası Kars Çimento Sanayi Ticaret A.Ş. Üçyıldız Değirmen Taşı Fabrikası

Bunun dışında Kars Organize Sanayi Bölgesi’nde ve Küçük Sanayi Sitesi’nde irili-ufaklı işletmeler vardır[16]. Elde edilen sütten yapılan süt ürünlerinden en önemlisi olan kaşar Zavod[17] adı verilen mandıralarda işlenir. Kars Kaşarı adı verilen bu ürün İzmir Enternasyonal Fuarı’nda 1937 yılından 1950’ye kadar gravyer ve beyaz peynir ile birlikte Türkiye Birincilik Ödülü’nü almıştır[18].

Ticaret

Kars halkının büyük bir kısmı geçimini tahıl tarımı ve geleneksel mera hayvancılığı ile sağlamaktadır. Hayvancılık genellikle küçük aile işletmeciliği şeklinde ve aile ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılmaktadır. Bu üretimden doğan ürünlerin büyük kısmı bu aileler tarafından tüketilmektedir.

Kars ili genelinde 2005 yılı itibarı ile yüzbinlerce büyük ve küçükbaş ve binlerce tek tırnaklı hayvan bulunmaktadır. Bunun dışında 44.296 arı kovanı olup yıllık ortalama 1058,63 ton bal üretilmektedir.[19] 3000 ton beyaz peynir, 5000 ton kaşar peyniri ile 112.000 ton süt üretilmektedir. Bitkisel üretimde ise tahıl ürünleri başta gelmektedir. Kars’ta sanayi kesimi Gayri Safi Yurtiçi Hasılasından yaklaşık binde 6 pay almaktadır. İl genelindeki sanayi tesisleri ağırlıklı olarak hayvansal ve tarımsal ürünleri işletmektedir. İl geneli mevcut sanayi kuruluşları; şeker, ayakkabı, yem, çimento, et, değirmen taşı, süt ürünleri, mobilya, tuz, bordür ve parke gibi alanlarda faaliyet göstermektedir[20]. Son zamanlarda ildeki turizm sektörü de gelişmektedir[21].

Kars’ın Nüfusu

 

Değişim, bir önceki nüfus sayımına göre artış veya azalış yüzdesidir. Sıra, Kars il nüfusunun Türkiye illeri arasındaki sıralamasıdır. Oran, Kars il nüfusunun, Türkiye nüfusuna oranıdır.

Altyapı

Eğitim

• Kafkas Üniversitesi

Ulaşım

Kars, Kuzeydoğu Anadolu’da ulaşım ağının kesiştiği noktada yer almaktadır. İle kara, demir ve havayolu ile ulaşmak mümkündür.

Kars ilinin merkez ilçesinde uluslararası statüye sahip bir de havaalanı vardır (IATA: KSY). 1988 yılında açılan havalimanı, 2007 yılında büyük onarımdan geçmiştir. Yeniden uçuşlara açılan havalimanına İstanbul’daki Sabiha Gökçen Havalimanı ve Atatürk Havalimanı’ndan günde iki uçuş ve Ankara Esenboğa Havalimanı’ndan bir uçuş yapılır. Ayrıca Aralık 2007’den itibaren SunExpress’in karşılıklı Kars-İzmir seferleri de başlamıştır[36]. Temmuz 2008’de Kars’tan Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye karşılıklı seferler düzenlenmeye başlandı[37]. 10 Haziran 2009 tarihinden itibaren Çarşamba günleri haftada bir olmak üzere karşılıklı Köln-Kars uçuşları Öger Tours-Hamburg International ortaklığı ile başlatıldı ve bu uçuşlar iki yıl devam etti (Sadece yaz mevsiminde)[38].

Medya

Kars ili genelinde sadece Serhat TV adlı bir tane yerel televizyon yayın yapmaktadır. Bunun dışında ulusal bazda hizmet veren bazı haber ajanslarınında -İhlas Haber Ajansı, Cihan Haber Ajansı ve Doğan Haber Ajansı- il temsilcilikleri bulunmaktadır. Ayrıca, il genelinde yayımlanıp basılan birçok gazete ve radyo hizmeti veren istasyonlar bulunmaktadır.

Yerel gazeteler Kardelen Haber Serhat Kars Hüryurt Denge Ölçek Bora Önder Çağdaş Kars Kars Postası Siyasal Birikim Radyo istasyonları Serhat FM Kafkas FM Radyo Kars Kralım FM Kaya FM(Kapandı) Seviye FM(Kapandı)

Yerel yönetim

Milletvekilleri

Yapılan son Genel Seçimler´de yani 12 Haziran 2011 gününde Kars halkı üç milletvekilini Türkiye Büyük Millet Meclisi´ne gönderdi. Bu milletvekilleri ve partileri şöyledir[39]:

• Ahmet Arslan (Adalet ve Kalkınma Partisi),
• Yunus Kılıç (Adalet ve Kalkınma Partisi),
• Mülkiye Birtane (Barış ve Demokrasi Partisi )

Kars Valisi ve belediye başkanları

• Vali: Günay Özdemir

• Merkez ilçe ve diğer ilçelerin Belediye Başkanları
  • Kars Bld. Bşk.: Nevzat Bozkuş (Adalet ve Kalkınma Partisi)[40]
  • Akyaka Bld. Bşk.: Turgut Turan (Demokrat Parti)[41]
  • Arpaçay Bld. Bşk.: Enver Akkaya (Cumhuriyet Halk Partisi)[42]
  • Digor Bld. Bşk.: Muzaffer Kutay (Barış ve Demokrasi Partisi)[43]
  • Kağızman Bld. Bşk.: Nevzat YILDIZ (Milliyetçi Hareket Partisi)[44]
  • Sarıkamış Bld. Bşk.: İlhan Özbilen (Adalet ve Kalkınma Partisi)[45]
  • Selim Bld. Bşk.: Muhittin Yücel (Adalet ve Kalkınma Partisi)[46]
  • Susuz Bld. Bşk.: Eli Yeğin (Cumhuriyet Halk Partisi)[47]
  • Dağpınar Bld. Bşk.: Ayhan Erkmen (Barış ve Demokrasi Partisi)[48]
  • Koçköyü Bld. Bşk.: Esat Aydın (Milliyetçi Hareket Partisi)[49]

Dağpınar ve Koçköyü beldedir.

Kültür

Gelenekler

Kars ili gelenekleri il merkezindeki geleneklerle büyük benzerliğe sahiptir.

Halk oyunları Aşıklar geleneği Dengbejler geleneği

Festivaller

İl genelinde düzenlenen bazı festivaller aşağıda listelenmiştir.

Kars Kafkas Kültürleri Festivali [50] Uluslararası Altın Kaz Film Festivali [51] Avrupa Filmleri Festivali-Gezici Festival [52] Murat Çobanoğlu Aşıklar Bayramı [53] Kaşar Festivali [54]

Kaynaklar